System monetarny i miar w Peru.

Monety hiszpańskie, używane na obszarze Peru w okresie kolonialnym. Inkowie nie znali pieniądza, dlatego ich handel polegał na wymianie towarowej.
Ponieważ w początkowym okresie po konkwiście nie bito jeszcze monet, Hiszpanie kupowali i sprzedawali wszelkie towary i usługi ważąc srebro lub złoto na grzywny lub uncje.
Kronikarz Garsilaso de la Vega pisze, że każdy peso srebra lub złota dobrej próby wynosił 450 maravedis, a wymieniając pesos na dukaty w Kastylii dostawało się za pieć pesos sześć dukatów. Wymiana złota na srebro pociągała za sobą pewną opłatę, podobnie jak wymiana srebra z próbą na srebro nazywane corriente, które nie miało jeszcze próby.
Pierwszą metodą zastępującą walutę na obszarze Wicekrólestwa była tzw. callana – czyli odważnik, wykonany w różnych wagach i z różnych materiałów. Stosowano ją w Cajamarca, Limie, Cuzco i Piura.
W kolejnych latach stosowano odważnik w kształcie dysku, z wyrzeźbionymi dłutem po obu stronach tego dysku znakiem krzyża. Jego wartość wynosiła 450 marevedi.
Kiedy już pojawiły się monety, odpowiednikiem obowiązujących w Hiszpanii dukatów były w Peru peso i castellano. Bito je w tzw. „Domach menniczych”, które zaczęły funkcjonować około XVI wieku w Limie i Potosi.
Srebro było dostępne w dwóch wariantach: pospolite -przeznaczone do nacechowania, lub znaczone – oznakowane próbą na znak opłacenia podatku.

System monetarny stosowany w Peru oraz w Hiszpanii w okresie kolonialnym
Jeśli na awersie monety widniała litera „I”, oznaczało to, że wybito ją na obszarze stałego lądu basenu Morza Karaibskiego, czyli tzw. Indiach Zachodnich (Indias Occidentales).

Castellano – hiszpańska złota moneta, zwana „złotym peso” peso de oro – 1/100 hiszpańskiego funta czystego złota, 1/50 złotej grzywny, 8 tomines, 450 maravedi, 4,55 grama złota.
Moneta była nieobiegowa, była formą wyimaginowanym pieniądzem ze złota. Znana również jako „Kastylijski złoty”, została stworzona z uwagi na brak wystarczającej ilości monet, w celu ułatwienia wymiany między Hiszpanami mieszkającymi w Ameryce, a także służyła jako jednostka do płacenia w Kastylii.
Pierwsza moneta wytapiana w piecach. Jej bicie zainicjowano w mieście San Miguel de Piura w sierpniu 1532 roku. Peso de Oro wyceniano na 450 maravedís, na początku miała formę kawałka metalu, a później przybrała fizyczną formę sztabki. Każdemu karatowi tej wagi nadawano wartość 20 maravedís. Peso de Oro była pierwszą sztabką monety wykutą i przygotowaną w Peru przez konkwistadorów.

Dublon – hiszpańskie doblón, złota moneta, na awersie z wizerunkiem Izabeli
i Ferdynanda, na rewersie z herbem i napisem „Fernandus et Elisa”
Dukat – hiszpańskie ducado, wartość 375 maravedi, 6, 10, 11 reali.
Złota moneta bita w Hiszpanii, posiadał wysoką próbę i był bardzo ceniony w handlu zamorskim, a także był bardzo poszukiwany na rynkach europejskich. Z próbą 23¾ karata i wartością 375 maravedís, był używany w Peru jako pieniądz rachunkowy.
Sześć dukatów odpowiadało pięciu pesos złota o wartości 450 maravedís.
Dukat był monetą rachunkową używaną w odniesieniu do ustalania wartości monet i towarów.
Dukat bity w złocie w Hiszpani miał wartość 25 reales de vellón. W Hiszpanii i Flandrii bito również podwójny dukat, którego wartość wzrosła do 60 reales de vellón. Później dukat bito w srebrze pod nazwą dukat mniejszy (ducadillo), aż został wycofany z obiegu.
W wicekrólestwie Peru dukaty były monetami używanymi przez urzędników kolonialnych (gubernatorów, wicekrólów, księgowych) do określenia rzeczywistej wartości dochodów, które uzyskiwało państwo, oraz do obliczenia wartości przesyłek złota i srebra wysyłanych do Hiszpanii.
Duro – waluta w czasach kolonialnych, 1 duro to wartość 5 pesos
Escudo – złote escudo obowiązywało w latach 1566-1833, a srebrne w latach 1864-1869, zastąpione później przez peso, wartość 544 maravedi
Libra peruwiańska – środek płatniczy w czasach kolonialnych, 1 libra = 4 dolary
Macuquina – moneta wartości jednego reala, określana mianem „pirackiego srebra” plata de los piratas. W okresie XVI – XVIII wieku powszechny środek płatniczy na obszarze Nowego Świata. Na awersie herb Kastylii i Leonu
Maravedi – najmniejsza hiszpańska moneta miedziana, 1/34 reala.
Ta moneta była bita w złocie za rządów króla Alfonsa VIII (wczesne średniowiecze), aż do roku 1257 (panowanie Alfonsa X Mądrego) chociaż wciąż bito go w srebrze do XV wieku. Potem został wycofany z obiegu i zastąpiony przez real. Mimo że maravedí fizycznie został wycofany, to na mocy „Real Pragmática” z 13 czerwca 1497 roku mógł funkcjonować jako waluta rachunkowa.
Z biegiem lat czystość monet maravedi wzrastała, dlatego wartość rynkowa nowych monet był 6 razy większa od starych.
Maravedi, podobnie jak Dukat, był monetą rachunkową używaną w odniesieniu do ustalania wartości monet i towarów.
W wicekrólestwie Peru maravedí były monetami używanymi przez urzędników kolonialnych (gubernatorów, wicekrólów, księgowych) do określenia rzeczywistej wartości dochodów, które uzyskiwało państwo, oraz do obliczenia wartości przesyłek złota i srebra wysyłanych do Hiszpani.
Ochava – moneta o masie 3,59 grama, odpowiadająca wartości 1/8 srebrnej marki
Omin (Tomin) – real, 1/8 peso lub 1/8 castellano; 56,25 maravedi
Peso – jednostka obliczeniowa pieniędzy, stara obiegowa moneta hiszpańska
1 peso = 1 castellano
peso de oro – peso w złocie, od 450 do 490 maravedi, 4,55 grama czystego złota;
peso de plata – peso w srebrze, uncja srebra, 450 maravedi, dzieliło się na 8 reali lub tomines,
5 peso to 6 dukatów.
Jedna z kronik podaje informacje, że 4000 peso było równoważne 4800 dukatów.
W Meksyku używano monetę zwaną peso de a ocho.
Real – moneta bita w Hiszpanii a następnie w Portugalii. Zawierała 3 gramy srebra, miała równowartość 450 reisów, 34 maravedi lub 0,6 grama złota. Moneta „8-realowa” zwana była Silver Columnario
Sola – waluta Peru od czasów kolonialnych, 1 sol = 5 franków

Po uzyskaniu niepodległości w Peru jednostką monetarną jest funt peruwiański, dzielony na 10 soli. Jedna sola dzieli się na 100 centavos. W obiegu były pieniądze papierowe oraz bilony wykonywane z niklu (bilony o nominałach 1 sola oraz 50, 20, 10, 5 centavos).
1 funt peruwiański = 4 $ USA = 35 złotych polskich (dane z roku 1928)
1 sola = 3,5 złotych polskich (dane z roku 1928)
1 centavo = 3,5 grosza (dane z roku 1928)

System miar stosowany w Peru oraz w Hiszpanii w okresie kolonialnym

Almud – miara ziarna, pół hanegi, około 30 litrów
Arroba – jako Hiszpańska miara wagi, 25 funtów, 11 kg 502 g.
Arroba – jako miara pojemności, 16-20 litrów. Kronikarz Perdo Sarmiento podaje że 2 arrobas to około 10 litrów
Azumbre – jednostka objętości płynów równa 4 pinty, 1,89 litra
Braza – jednostka odległości wynosząca 1,67 metra, 5,48 stóp
Cahiz – miara ziarna, 12 haneg, około 666 litrów
Cantar – miara płynów, 3 litry
Carga – miara masy, 61,5 libras, czyli hiszpańskich funtów, około 30 kg
Carga mayor – ładunek jaki mógł udźwignąć koń
Carga menor – ładunek jaki mógł udźwignąć osioł
Castellan – miara wagi wynosząca 4,5 g
Chłop – hiszpańskie estado, miara wysokości, 6 lub 7 stóp, około 1,66-1,90 metra
Codo – jednostka odległości wynosząca 56,5 cm, 22 cale
Estado – hiszpańska miara wysokości, równa wysokości mężczyzny, około 7 stóp. Jako miara powierzchni była równia 40 stóp kwadratowych.
Fanega – hiszpańska miara pojemności zbóż w litrach (1 fanega to 50-60 litrów),
Funt – hiszpańskie libra, 16 uncji, 100 pesów, około 460 gramów
Funt rzeźniczy – hiszpańskie libra carnicera, 36 uncji, 1035 gramów
Geme – odległość od czubka kciuka do czubka palca wskazującego, 12-14 cm
Grzywna – hiszpańskie marco, miara drogich metali, pół funta, 8 uncji, około 230 gramów
grzywna złota – 150 pesów złotych, 50 castellanos, 400 tomines
grzywna srebra – 64 ochavas, 50 srebrnych pesów
Hanega – zwana też fanega lub korzec, miara pojemności lub objętości artykułów sypkich, np.ziarna, 50-60 litrów;
Hanega – jako miara powierzchni, obszar obsiewany około 0,4-0,6 ha. Hanega peruwiańska odpowiadała półtorej hanegi hiszpańskiej
Huk wamani – odległość 10 dni drogi
Karat – hiszpańskie quilate, miara drogich kamieni, 1/140 część uncji, 205 miligramów; proporcja złota do całości stopu: 1/24
Korzec – hiszpańska miara pojemności lub objętości artykułów sypkich, około 1/3 fanegi
Krok – hiszpańskie paso, 3 stopy
Kwintal – quintal, 100 funtów kastylijskich, 4 arroby, 46 kg
League (Legua) – kastylijska miara długości. Obliczano, że na każdy stopień południka przypada 17,5 leguas
Leagua (Legua) castellana – miara długości równa 4,190 km
League (Legua) comin – miara długości równa 5,572 km, obowiązująca od roku 1568
Leagua (Legua) marina – miara długości równa 5,555 km, stosowana w żegludze, równa 3 milom morskim
Leagua pocztowa – miara długości równa 4 km
League (Legua) – inkaska miara, zwana też tupu, wynosi około 8,25 km, czyli 1,5 league kastylijskiej. Leagua dzieliła się na 8000 varas (prętów). Według innych źródeł 2 league kastylskie to około 11 km, a 1 leagua miała od 3886 do 7388 m., najczęściej jednak 6637 m.
Libra – miara papieru, 24 lub 25 arkuszy, 1/20 ryzy, równowartość funta kastylijskiego czyli 460 g, 16,2 uncje
Marco – miara masy dla złota i srebra, 230 gram
Mila hiszpańska – miara drogowa, 1/3 league, około 1,833 km
Ochavo – hiszpańska miara długości – 1/8 vary
Ósma – hiszpańskie ochava, 1/8 vary, około 10,44 cm
Peso – miara ciężaru, 4,55 grama
Piędź – hiszpańskie cuarta, 1/4 vary, około 20,75 cm; inne źródło podaje że 2,5 piędzi wynosiło około 20 cm.
Poccha – miara zboża, według jednych źródeł hanega, czyli 50-60 litrów, według innych źródeł pół hanegi, czyli 25-30 litrów
Rikra – miara długości, 1/8 sążni peruwiańskiej
Sążeń – hiszpańskie braza, 6 stóp, 2 vary, 1,66-1,68 m
Stopa – hiszpańskie pie, 1/3 vary, 12 cali, 27,6-28 cm
Tercja – stopa, 1/3 vary
Tonelada – miara ładowności jednostek pływających, odpowiednik 6,4 codos sześciennych lub 1,375 libras wypartej wody. W niektórych rejonach używano starszej wartości o nazwie tonel, która była o 20% większa. Po roku 1590 zastąpiła tonal odpowiadając 8 codos sześciennym lub 1720 libras, czyli 791 kg. W Europie Północnej i Wschodniej przy określaniu ładowności jednostek pływających posługiwano się łasztami, miarą dla towarów sypkich (1 łasz = 2 tony = 2,5 tonelada)
Topo (tupu) – odległość około 7 km lub odpowiednik 1 leagua. Co jedną topo ustawiano słupki na drogach inkaskich. Także miara płynów (wody, wina) 
Tonel – miara ładowności jednostek pływających, która w roku 1590 została zastąpiona toneladą
Tupu – miara odległości, półtorej league hiszpańskiej, jedna league inkaska, 8,25 km lub według innych źródeł 11 km; działka potrzebna do wyżywienia żonatego Indianina bez dzieci; w Cuzco około 2700 metrów kwadratowych; wszelka inna miara dzielona na połowy, ćwiartki i ósme części
Uncja – hiszpańskie onza, 1/16 funta, około 28,7 gramów
Vara – hiszpańska miara długości, zwana prętem, równa 3 stopy, 4 piędzi, 36 cali, 83-84 cm, 0,8359 metra, a 8000 varas równają się 1 leagua

Inkaskie wartości liczbowe:

• 10 – chunka
• 50 – piska chunka
• 100 – pachaka
• 500 – piska pachaka
• 1000 – waranka
• 5000 – piska waranka
• 10000 – hunu

Z badań przeprowadzonych przez niemiecką archeolog Marie Reiche wynika, że ludność kultury Nazca, tworząc swoje naziemne rysunki posługiwała się wielkością miary równą 110 cm. Potrafili także podzielić tą wielkość na 10 części, uzyskując wartości 3/10 (33 cm) i 6/10 (66 cm).
Zanim Hiszpanie podbili imperium, Inkowie stosowali własne jednostki miar i wag.
Jako jednostki miar stosowano: rozpiętość palców, kroki, kij o długości około 160 cm (do pomiaru ziemi ornej), topo o długości około 7 km (do pomiaru powierzchni) oraz powierzchnię 90×45 metrów do podziału pół.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook