Zasady dziedziczenia władzy u Inków. W kulturach andyjskich po śmierci władcy zazwyczaj dochodziło do konfliktów między najbliższymi, a nawet do bratobójczych wojen. Ten okresy anarchii był skutkiem braku jednolitego prawa dotyczącego reguł dziedziczenia władzy – wielu krewnych zmarłego rościło pretensję do tronu i chciało korzystać z tych samych praw i przy­wilejów co on. A jeśli nie dochodziło do kłótni i protestów, to zawsze wiązało się to z intrygami oraz załatwianiem interesów prywatnych i interesów poszczególnych frakcji politycznych.

Panowała co prawda zasada, iż to naj­starszy syn zmarłego dziedziczył władzę, ale kroniki nie potwierdzają stosowania tej zasady.

Analizując zapiski z kronik i dokumentów z czasów konkwisty, system dziedziczenia władzy w kulturze andyjskiej – zarówno jeśli chodziło Inkę, jak i curaca – przebiegał według następujących zależności:

Obejmowanie funkcji curaca przed okresem panowania inków:

• wśród ludów sinchi władcy wybierani byli przez starszyznę grupy etnicznej według zasług i umiejętności.
• w niektórych regionach władza prze­chodziła na wybranego przez poddanych syna na zasadzie elekcji, a nie według reguł dziedziczenia.
• w niektórych re­gionach władza przypadała w pierwszej kolejności braciom zmar­łego, a dopiero na końcu jego synowi;
• w niektórych regionach na władcę wybierano osobę najbardziej na to stano­wisko odpowiednią i nic miało znaczenia, czy była ona rodziną zmarłego władcy.
• w niektórych regionach na wybierano najzdolniejszego syna zmarłego wo­dza. Po śmierci jednego z lokalnych panów inka wyznaczał na jego następcę najstarszego syna, pod warunkiem, że nada­wał się na to stanowisko – w przeciwnym razie wybierał innego, bardziej uzdolnionego syna
• po śmierci naczelnika na jego następcę wybierano możnego, który był prawy i kompetentny, nie zwracając uwagi na to, czy był krewnym zmarłego, czy nic.
• tytuł curaca przypadał synowi, bratu lub innemu krewnemu zmarłego, który wykazywał najlepsze predyspozycje na to stanowisko.
• po ustępującym curaca dziedziczyli kolejni jego bracia.
• w niektórych regionach nie praktykowano zasady pierworództwa, dlatego też wszystkie dzieci curaca, zarówno dziewczyn­ki, jak i chłopcy, mogły po jego śmierci ubiegać się o władzę. Według indiańskiego prawa podstawowym warunkiem objęcia władzy były zdol­ności przywódcze pretendenta, co automatycznie wykluczało kandyda­tury młodych ludzi.
• bracia zmarłe­go władcy mieli pierwszeństwo w objęciu władzy przed jego dziećmi
• władzę po zmarłym dziedzi­czyli jego bracia, jeden po drugim (chociaż każdy z nich miał synów), a dopiero potem sukcesja przeszła na drugie pokolenie
• przy wyborze kandydata w pierwszej kolejności eliminowani byli najmłodsi pretendenci.
• grupa kandydatów nadających się do objęcia władzy poddawana była selekcji pod względem różnych norm kulturowych i lokalnych zwyczajów
• w niektó­rych społecznościach brano pod uwagę pokrewieństwo kandydatów z władcą – pierwszeństwo miało rodzeństwo zmarłego, a następnie jego dzieci.
• w niektórych grupach etnicznych przy wyborze następcy kie­rowano się możliwościami danego curaca lub jego testamentem, według którego władza mogła przejść na 1) syna, bez względu na to, czy był on młodszy, czy starszy, 2) brata, 3) syna siostry.
• prawo do objęcia władzy w danej grupie etnicznej przypadało osobie o zdolnościach przywódczych. W pierwszej kolejności szukano kandydatów wśród synów dotychczasowego władcy, z tym, że kandydata poddawano swojego rodzaju próbie jeszcze za życia władcy, który udzielał mu wska­zówek i rad.

Obejmowanie funkcji curaca w okresie panowania inków:

• nowo wybrany curaca musiał zyskać aprobatę władcy Cuzco i w każdej chwili mógł być zastąpiony przez zaufaną osobę.
• na północny imperium Inków funkcję curaca często pełniły kobiety – nazywano je wtedy capullana, a władzę przekazywały innym spokrewnionym kobietom.
• ciekawych informacji dostarczają także zachowane z czasów konkwisty testamenty niektórych curaca. W jednym z nich czytamy, że chociaż władca miał wielu synów, to swoje państwo przekazał bratu pełniącego wcześniej funkcję współregentem. Oprócz tytułu nowy curaca odziedziczył większą część dóbr i posiadłości po swoim bracie, a siostra zmarłego dziedziczyła ziemie i pozostałą część spadku. Dopiero po śmierci brata władza miała być przekazana według starszeństwa na jego dzieci.
• jeden z curaca odziedziczył swoje stano­wisko po ojcu lecz podzielił swoje curacazgo na dwie części – połowę pozostawił sobie, a drugą część ofiarował najważniejszemu z jego bratanków. Po śmierci tego curaca połowa curacazgo przypaść miała dla syna córki jego siostry.
• jeden curaca który nie miał dzieci, swoje curacazgo przekazał bratu, a nie jego wnu­kowi.
• już za rządów wicekróla Francisca de Toledo uchwalono tzw. Obligaciones (Spis praw i obowiązków) dotyczących wszystkich kacyków w kolonii hiszpańskiej, które zawierały reguły obejmowania stanowiska curaca
• na początku hiszpańskiego podboju przekazywanie władzy wśród kacyków odbywało się na takich samych warunkach jak za czasów inkaskich, z tym, że władza nie przypadała ince ale dla encomendero (czyli właścicielowi encomienda).
• za rządów wicekrólów sprawy dotyczące dziedziczenia władzy na obszarach podleg­łych curacas przekazywano do Real Audiencia (Królewskiego Trybunału Apelacyjnego), ale ich rozpatrzenie bardzo się przeciągało w czasie

Obejmowanie funkcji Inki:

• pierwsi władcy inkascy wywodzili się z dynastii Dolnego Cuzco, a dopiero w późniejszym okresie władzę przejęta arystokracja Górnego Cuzco.
• władza przypadała synowi siostry władcy, spadkobiercą tronu był zatem najstarszy syn
• gdy Inka nie miał synów, następcę wybierano spośród synów in­nych żon inki, z tym, że kandydat musiał wykazać gotowość do pełnienia takiej funkcji.
• synowie obejmowali władzę po ojcach, ale dziedziczenie nie przypadało najstarszemu, lecz najbardziej umiłowanemu przez ojca. Jeszcze za życia Inca przekazywał mu insygnia wła­dzy – wybie­rał spośród swoich synów najbardziej mężnego, lub z pośród synów siostry lub żony pochodzącej z tego samego rodu.
• kiedy inka umierał wraz ze swoim następcą, długousi lub inni wysoko urodzeni członkowie dworu królewskiego wybierali na kolejnego następcę drugiego brata i przekazywali mu insygnia władzy.
• spadkobiercą był syn coya bez względu czy był on najmłodszym, czy najstar­szym – musiał być wybrany przez Słońce.
• prawowitym spadkobiercom władzy inki byli sy­nowie coya, a tron dziedziczył najbardziej przebiegły i wykazujący największe zdolności przywódcze i wojskowe – natomiast jeśli prawowity następ­ca nie nadawał się na tę funkcję i nic miał braci, spadkobiercą zostawał najmężniejszy syn z nieprawego łoża, który spełniał wszystkie warunki dobrego władcy.
• jeśli decyzja spadała na długouchych, starszyzna wspólnie debatowała nad nominacją, która zazwyczaj przypadała synowi siostry inki.
• Huayna Capac był zbyt młody do pełnienia władzy, dlatego powołano regen­ta.

Proces przygotowywania kandydata na następcę tronu

Jeśli następcą tronu miał być syn panującego, to był do tej funkcji przygotowywany w specjalny sposób.
Przygotowywał się do objęcia tronu przebywając wśród rówieśników  – pochodzących z warstwy szlacheckiej Inków – oraz mędrców, którzy przekazywali mu wiedzę, zapoznawali z obrzędami religijnymi i ze sztuką wojenną. Na kandydacie leżał obowiązek uczestnictwa w obrzędach religijnych i uroczystościach państwowych.
Następnie wszyscy młodzieńcy uczestniczyli w obrzędzie zwanym Huarachicoy – który był swego rodzaju inicjacją, a podczas którego poddawano kandydatów wszelkim próbom. Efektem Huarachicoy było przyjęcie młodzieńców w poczet osób dojrzałych i inkaskiej warstwy szlacheckiej. Następca tronu – który jak równy z pozostałymi uczestniczył w całym procesie – otrzymywał na zakończenie żółtą opaskę, którą owijano mu głowę. Teraz następca tronu zaliczany był do rady przybocznej panującego Inki. Zazwyczaj równało się to z otrzymaniem wysokiego stanowiska w administracji państwa, ale także nakazywało mu uczestnictwo w wyprawach wojennych, na których zdobywał doświadczenie, tak potrzebne w prowadzeniu państwa.
Gdy już nadszedł czas objęcia tronu, pretendent udawał się do specjalnego budynku w którym przez 3 dni pościł, a następnie uczestniczył w publicznej ceremonii koronacyjnej, na której otrzymywał opaskę na głowę – oznakę władzy. Ceremonia odbywała się w Cuzco, a przeprowadzał ją najwyższy kapłan ze świątyni Coricancha.
Uroczystość stawała się potem trwająca kilka dni ucztą, podczas której przedstawiciele warstwy szlacheckiej składali Ince przysięgę wierności. By oddać swój hołd i wyrazić swoje poddaństwo nowemu władcy wykonywali gest jednokolorowym piórem.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook