Indeks nazw geograficznych zwaiązanych z państwem Inków 🦙🦙 Z miłości do Inków🦙

Indeks nazw geograficznych związanych z państwem Inków

Abancay — rzeka, lewobrzeżny dopływ Apuriniacu; toponim, dzisiaj stolica dep. Apurimac
Acahuanca Puncu – brama w murze twierdzy Sacsahuaman. Nazwa pochodzi od imienia jej budowniczego.
Acamama – pierwsza w dolinie Cuzco osada, składającą się z prostych chat, otoczonych mokradłami porośniętymi dziko rosnącą trzciną. Osada składała się z trzech dzielnic noszących nazwy w języku keczua: Quinti Cancha (Dzielnica Kolibra), Chumbi Cancha (Dzielnica Tkaczy), Sairi Cancha (Dzielnica Tytoniu), oraz czwartej dzielnicy noszącej nazwę pochodzącą z języka ajmara – Yarambuy Cancha, najprawdopodobniej zamieszkiwaną przez lud Ayarmaca i ludność mieszaną, mówiącą w języku keczua i w języku ajmara.
Acos, Acostambo — tambo na południe od Huancayo, przy drodze królewskiej do Cuzco, nad rzeką Mantaro. Obecnie nazwę Acostambo nosi dystrykt w prow. Tayacaja, dep. Huancavelica.
Aguas Calientes – „Gorące wody”, znajdują się tu lecznicze kąpieliska z ciepłymi wodami mineralnymi
Ajmarowie – grupa etniczna zamieszkująca głównie okolice jeziora Titicaca (w Boliwii i Peru), posługująca się językiem aj marskim.
Allay Vicca — jedna z grup zamieszkujących Cuzco w momencie przybycia Inków.
Almudena – plac, dzielnica i parafia w Cuzco.
Alto Peru – dawne określenie zachodniej Boliwii
Amarucancha – Pałac Węża, pałac (dzielnica) w Cuzco należący do Huayna Capaca. Po wkroczeniu Hiszpanów przejął go Hernando Pizarro i Hernando de Soto, a następnie sprzedany został zakonowi jezuitów.
Amarumayu – jedna w wielkich rzek.
Anauarque — góra pod Cuzco, w Kuntisuyu, w pobliżu Guanacauri.
Ana Warki – góra w pobliżu Cuzco, gdzie składano ofiary podczas święta Qhapaq Raymi
Ancahuasi – Dom Sępa, amfiteatr zlokalizowany pośrodku skał na zachód od Cuzco
Ancas Mayu – Modra Rzeka
Anco Allo — grupa etniczna
Anda Guaylas la Grandę — Wielka Anda Guaylas, miejscowość,
Anda Guayllas — prowincja i miejscowość, stolica Chanków, dzisiaj Andahuaylas w dep. Apurimac.
Andy – łańcuch górski; od Antisuyo, nazwy prowincji w języku quechua
Ango Yaco, Angoyaco — rzeka Mantaro w środkowym biegu.
Anqara — lud i prowincja; obecnie prowincja Anqaraes w dep. Huancavelica.
Anta — miejscowość ok. 20 km na zachód od Cuzco.
Anta Marca — miejscowość ok. 50 km w linii prostej na płd. od Huamachuco.
Anti – plemiona zamieszkujące montanię, zasadniczo w obszarze Antisuyu, w stosunkowo niewielkiej odległości od Cuzco.
Antisuyu, Anti Suyu — Ćwiartka Anti lub Kraj Antich. Jedna z dzielnic Tawantinsuyu. północno-wschodnia część państwa Inków, obejmująca tereny dżungli (zamieszkanej przez lud Anti, od którego pochodzi nazwa prowincji).
Aosan Cata — masyw górski, ok. 100 km na wschodnio południowy wschód od Cuzco.
Apo Rima, Apurimac – rzeka, dopływ Ucayali. Obecnie nazwa dep. peruwiańskiego ze stolicą w Abancay.
Apolo — dolina pod masywem Apolobamba, fragmentem Kordyliery Wschodniej, znajdującym się na granicy dzisiejszych republik Peru i Boliwii.
Apomaita — panaka Capac Yupanąuiego.
Apurimac – „Rozgadana Rzeka”, Amazonka, zwana także Capac Mayu, Rzeką Orellany, największa peruwiańska rzeka, jej źródła płyną z Cuntisuyu, na południowy zachód od Cuzco.
Arequipa — nazywano La Ciudad Blanca – Białe Miasto. Prowincja, dolina i miasto; obecnie stolica departamentu. Miasto założone przez Hiszpanów w 1540 roku ze względu na bliskość wybrzeża Pacyfiku. Wcześniej była to osada indiańska zwana Are-que-pay, co znaczy „To dobre-zostajemy”
Asangaro — miejscowość w Collao. Dzisiaj Azangaro.
Asillo — miejscowość w Collao na płd-zach. od Azangaro.
Atacama — pustynia oddzielająca Peru od Chile.
Atauillos, Atavillos — prowincja i lud. Dzisiaj prowincja Canta w dep. Limy.
Atun Cana — Wielkie Kana; miejscowość w prowincji Cana, część tej prowincji.
Atun Conde — Wielkie Kunti; prowincja Condesuyo w ćwiartce o tej samej nazwie lub główna część tej prowincji.
Atun Larao — Wielkie Laraw; wioska w prow. Yauyos.
Atun Yauyo — Wielkie Yawyu; część prowincji Yauyo.
Aucayllo Panaca — Panaka Rodu Wojowników, ród wywodzący się od Yavar Uacaca.
Aucaypata — główny plac w Cuzco na którym świętowano zwycięstwa inki; występuje też jako Havcay Pata.
Aullagas – grupa etniczna i dawna nazwa jeziora Poopo
Awsanqati – hiszp. Ausangate, pokryty lodowcami szczyt wysokości 6384 m n.p.m., ok. 100 km od Cuzco i widoczny z głównego placu miasta, jest jednym z dwu szczytów opiekunów całego kraju Cuzco. W mitologii jest zarazem głową całej rodziny bogów i bogiń.
Ayacucho – w kechua Zakątek Śmierci, miasto w Peru, kiedyś pod nazwą San Juan de la Frontera de Huamanga. Obecnie słynny ośrodek wytwórczy retablo, czyli drewnianych, przenośnych kapliczek, zwanych także San Marco. Nieduże dwudrzwiowe szafki z figurkami świętych, ludzi i zwierząt. Znajduje się tu największa liczna kościołów w stylu kolonialnym – 37
Aya Pata — dzisiaj nazwę tę nosi miejscowość i dystrykt w prow. Carabaya, dep. Puno, oraz rzeka, prawobrzeżny dopływ Inambari, w tym samym rejonie. Tak samo nazywa się też grzbiet górski w kordylierze Paucartambo, rozdzielający zlewisko Ucayalt i Madery.
Ayar Maca, Ayarmaca — grupa etniczna z rejonu Cuzco, zwyciężona i podporządkowana przez Inków.
Ayauire, Ayavire — miejscowość w Collao; obecnie Ayaviri, stolica prow. Melgar i dystrykt w dep. Puno.
ayllon cuzco — Cuzkeńczycy, członkowie ayllu. Ayllu oznacza w tym przypadku rody cuzkeńskie nie będące panakami.
Aymara, Aymaraes — lud i prowincja. Obecnie prow. Aimaraes (stolica Chalhuanca) w dep. Apurimac. Prawdopodobnie stąd wziął swą nazwę język aymara, chociaż był on w XVI wieku w powszechniejszym użyciu niż dzisiaj i posługiwało się nim wiele różnych grup etnicznych.
Ballivian – dawne jezioro, które w okresie trzeciorzędu znajdowało się w miejscu obecnych jezior Titicaca i Poopo
Banos del Inca – 6 km od Cajamarca znajdują się gorące źródła wód siarkowych. Tam wypoczywał Atahualpa gry Hiszpanie dotarli do Cajamarca. Znajdują się tam równiez źródła gorącej wody o nazwach Perolitos i El Tragadero.
Biały Kamień – znajdująca się w pobliżu Victos formacja skalna, z której tryskało źródło. Znajdujące się tam huaca zwane parantin objawiał swoje wyrocznie.Ojcowie augustianie wypowiedzieli huace wojnę odprawiając tu egzorcyzmy.
Bombon, Bonbon — prowincja, zwana też Chinchaycocha lub Junin. Obecnie prow. Junin w dep. o tej samej nazwie, obejmuje jez. Junin — dawne Chinchaycocha.
Cabildo de Santiago del Ester – instytucji, która administrowała miastem Santiago del Estero, była jednocześnie władzą sądową, polityczną, obywatelską, gospodarczą i społeczną sąsiednich gminy.
Cachicachi — dzielnica Cuzco lub pobliska miejscowość.
Cajamarca – inkaskie miasto w środkowych Andach, na północ od Cuzco, leży na wysokości 2750 m.n.p.m. w Sierra Norte. Podbite przez Inków za czasów Tupaca Yupanqui około 1440 roku, wcześniej zamieszkałe przez ludy Caxamaicas lub Casamalcas – pochodzący z kultur Chavin i Huari. W 1776 roku Hiszpanie wybudowali katedrę gdzie frontowa ściana wyrzeźbiona została ze skały wulkanicznej, a ołtarz główny i ambona z drzewa cedrowego i pokryte złotem.
Calca, Callca — fragment doliny Vilcanota i miejscowość na północ od Cuzco. Obecnie stolica prow. Calca.
Calla Chaca — waka na wzgórzu pod Cuzco, w sektorze Antisuyu.
Calla Cunchuyu – tzw. Zmęczony Kamień, głaz który leży w okolicy Cuzco, pochodzi z czasów budowy twierdzy Sacsahuaman
Callao – port w okolicy Limy, założony przez Francisco Pizarro w roku 1537. W roku 1671 wicekról de Castro nadał mu prawa miejskie. W latach 1747-1774 wybudowano tam twierdzę nazwaną Castillo del Real Filipe, obejmującą 70 tysięcy m2. Obecnie jeden z najnowocześniejszych portów Ameryki Południowej
Caman Chaca — grupa etniczna w Collao lub we wschodniej części Kuntisuyu.
Camana — prowincja w Kuntisuyu. Obecnie prowincja Camana w dep. Areąuipa.
Camino Inca – droga Inków, rozpoczynająca się na 88 km od Cuzco
Cana, Canas — lud i prowincja w Qullasuyu, między Tinta a Ayaviri. Dzisiaj prow. Canas w dep. Cuzco
Canar, Canaris — lud z terenów dzisiejszego Ekwadoru. Obecnie prow. Cańar w Ekwadorze. Plemię zamieszkujące okolice równika, region i miasto Tumibamba; sojusznicy Hiszpanów od samego początku podboju; kacyk z ludu Cańari, don Francisco Chilche dostał od Korony encomiendę w dolinie Yucay oraz rangę hidalga
Canchi, Canchis — lud i prowincja w Qullasuyu, na płd.-wsch. od Cuzco, w dolinie Vilcanota, między Combapata a Tinta. Dzisiaj prow. Canchis w dep. Cuzco.
Canon Colca – Wąwóz Colca, Kanion Colca – przepływa przez niego rzeca Colca, głebokość Kanionu wynosi ponad 300 m, a długość 70 km. Mieści się między dwoa wygasłymi wulkanami Coropuna (6425 m.n.p.m.) i Ampato (6310 m.n.p.m).
Cantut Pata – Taras krzewów, dzielnica Cuzco
Capac Mayu – Królewska lub Bogata Rzeka, nazwa rzeki Apurimac
Caral – stanowisko archeologiczne składające się z 16 piramid, położone 250 km na północ od Limy, odkryte przez peruwiańską uczoną Ruth Shandy. Datowane na 2700 lat p.n.e
Cara Puco — toponim, obecnie Carabuco, miasto nad jez. Titicaca, prow. Omasuyos, dep. La Paz w Boliwii. Taką samą nazwę nosi wioska w dystrykcie Puri, prow. Huancane, dep. Puno w Peru.
Cara Vaya — łańcuch górski zaczynający się na wschód od Cuzco i ciągnący się w kierunku płd.-wsch.
Caranga — prowincja i lud zamieszkały na południe od rzeki Desaquadero, aż po jez. Coipasa (dzisiejsza Boliwia).
Carminca, Carmenga — dzielnica Cuzco, na zachód od centrum
Casana – Pałac w Cuzco, należący do Pachacuteca. Znajdował się w północno-zachodniej części placu Aucaypata.
Casma – miasto w odległości 375 km od Limy, znajdują się tu ślady kultury wybrzeża z XVI wieku p.n.e, odkryte w roku 1937
Cauifia — prowincja na płd.-wsch. od Cuzco, w dolinie Vilcanoty, w rejonie Quiquijana.
Caxa Marca, Caxamarca — Cajamarca, miasto i prowincja w północnym Peru, wcześniej samodzielne królestwo sprzymierzone z Chimu.
Caxas — miejscowość w górach północnego Peru, na wysokości Piury.
Caxatambo — prowincja na płn. od Limy i Atavillo. Dzisiaj miasto i prow. Cajatambo w dep. Limy.
Cayambi — górski lud z terenów dzisiejszego Ekwadoru.
Cayao Cachi — jedna z grup zamieszkujących tereny Cuzco przed przybyciem Inków. Także dzielnica Cuzco w sektorze Kuntisuyu.
Chacaro — wioska, obecnie w dystrykcie Tambobamba, prow. Cotabambas, dep. Apurimac.
Chacha — prowincja w Kuntisuyu. Obecnie Chachas, dystrykt w prow. Castilla (stolica Aplao) w dep. Arequipa.
Chacha Poya — lud i prowincja. Obecnie Chachapoyas, miasto i prow. w dep. Amazonas, które skolonizował Hiszpański konkwistador Alonso Alvarado
Chaclla — część prowincji Yauyo i jej mieszkańcy, w dolinie rzeki Santa Eulalia, dopływu Rimaku.
Chanca, Chankowie — lud osiadły na zachód od Cuzco, za rzeką Apurimac, w prow. Anda Guayllas.
Chaquill Chaca – Most nad wodorostami o drobnych liściach, nazwa dzielnicy w Cuzco
Charca, Charcas — prowincja w Qullasuyu, na pld. od Cordillcra Real i na wschód od jez. Poopó. W okresie kolonialnym jednostka administracyjna (audiencja) obejmująca szerszy obszar tzw. Górnego Peru ze stolicą w Charcas. Założone przez Peranzúreza i Diego de Rojasa w 1540 roku (lub 1538), obecnie miasto Sucre.
Chavin de Huantar – ruiny starożytnej cywilizacji Chavin (istniejącej w latach 800-200 przed naszą erą), położone w górach, na ważnym szlaku handlowym łączącym dżunglę z wybrzeżem. Zachowały się tam zarówno elementy typowe dla architektury wybrzeża, jak i stele oraz fryzy zdobione przedstawieniami zwierząt dżungli: węży i jaguarów – co stanowi wczesny dowód przenikania się kultur pochodzących z różnych obszarów dzisiejszego Peru.
Chicha, Chichas — lud i prowincja w Qullasuyu, na płd. od jeziora Poopó, w rejonie tzw. Cordillera de Chichas.
Chilli — Chile, skrajnie południowy obszar Tawantinsuyu, częściowo tylko podbity przez Inków (do rzeki Maule, ok. 35° szerokości geograficznej) i zamieszkujące tam plemiona Araukanów.
Chillque — grupa etniczna zamieszkała na południe od Cuzco.
Chimo, Chimu — państwo na wybrzeżu Peru, z głównym ośrodkiem w dolinie Moche (dzisiaj leży tam miasto Trujillo). Prekolumbijski lud, który rywalizował z Inkami i stworzył potężne imperium ciągnące się ponad tysiąc kilometrów wzdłuż wybrzeża północnego Peru. Został podbity przez Inków niedługo przed hiszpańskim podbojem.
Chimborazo – masyw wulkaniczny o wysokości 6263,47 m.n.p.m. leżący na obszarze dzisiejszego Ekwadoru. Zanim zdobyto szczyty Himalajów uważano go za najwyższą górę świata. W roku 1802 podróżnik Aleksander von Humboldt prawie zdobył szczyt, zawracając 300 metrów od wierzchołka – ubranym w półbuty, kapelusz z brezentu i zapinany na guziki surdut. Przeze lata była to rekordowa wysokość zdobyta przez człowieka. Obecnie droga dochodzi do wysokości 4800 m, do schroniska Refugio 1. Na wysokości 5000 m znajduje się drugie schronisko Refugio 2 imienia Edwarda Whympera – który 4 styczna 1880 jako pierwszy zdobył szczyt.
Chincha Cocha — Jezioro Chinchay. Jezioro, prowincja i waka.
Chincha Yunga — Dolina Chincha, ok. 180 km na południe od doliny Rimac, ważny ośrodek handlowy na południowym wybrzeżu jeszcze przed ekspansją Inków.
Chinchay Suyo, Chinchaysuyo — Ćwiartka Chinchay lub Kraj Chinchay. Jedna z dzielnic Tawantinsuyu, północna część państwa Inków, obejmująca tereny dzisiejszego Ekwadoru i Kolumbii.
Chirac — Chira, rzeka wpadająca do Pacyfiku między Talara (Tangarara) a rzeką Piura. Pizarro dotarł tu w połowie 1532 roku
Chiriguana — lud zamieszkujący tereny Gran Chaco i wkraczający na przyległe podnóża Andów.
Chirmac Cassa – Niszcząca Przełęcz, przełęcz w Górach Śnieżnych w prowincji Chachapuya, zwana tak z uwagi na swoją niedostępność
Chocu-Huitu – zwana „Złota Góra” dawna stolica Ajmarów, dziś pod nazwa Chucuito
Choque Ispana – sanktuarium pochodzące z okresu Chavin, które znajdowało się nad samym brzegiem morza niedaleko Salinas de Huacho. Przybywali pielgrzymi zarówno z gór, jak i wybrzeża. Świątynia ta miała cztery wejścia, dwa z nich przeznaczone były dla wiernych z wybrzeża, jedno dla kobiet, drugie dla mężczyzn, natomiast pozostałe dwa dla pielgrzymów z gór również z podziałem według płci.
Choquequirau – ruiny położone w okolicach rzeki Apurimac, na skraju dżungli. Ich nazwa w języku keczua oznacza „Złotą kołyskę”. W tym rejonie znajdowały się gigantyczne uprawne tarasy Inków
Chuquillusca — grzbiet i stok górski kilkanaście kilometrów na zachód od miasta Vilcabamba.
Chucuito — północno-zachodnia część jeziora Titicaca i przylegająca doń prowincja, dawnej Choqu-Huitu – stolica ajmarów
Chuies — lud z Qullasuyu.
Chullcomayo — Rzeka Cullco Mayo
Chunchul Mayu – rzeka w Cuzco
Chumpi Villcas — prowincja w Kuntisuyu. Obecnie prow. Chumbivilcas (stolica Santo Tomas) w dep. Cuzco.
Churajon – kompleks osadniczy, znajdujący się na południowy wschód od Arequipy, odkryty w roku 1949 przez księdza Bernedo Malage
Churin – mała osada położona na wysokości 2085 m.n.p.m, przy rzece Huaura, kroniki wspominają o Churin już w roku 1535. Była własnością encomiendero Hernando de Montenegro, a potem kapitana Juana de la Dagay Vargasa, który założył tu zakłady tkackie. W roku 1861 Raimondi odkrył tu lecznicze gorące źródła (zawierają głównie żelazo, wapń, magnez i potas, lecząc nerwobóle, reumatyzm i dolegliwości żołądkowe).
Chuqui Orpoz — prowincja Chocorvo, granicząca od wschodu z Angaraes i Vilcas, na terenie dzisiejszego dep. Huancavelica. Chuquito
Chuquichaca — most na Urubambie, ok. 100 km poniżej doliny Yucay, przez który przechodziło się do Vilcabamby.
Chuquinga – miejsce bitwy w Cuntisuyo, którą stoczono 20 marca 1554 roku; Francisco Hemandez Girón pokonał tam rojalistyczną armię Mariscala Alonsa de Alvarado
Cinca — wzgórze i waka w Cuzco, po północnej stronie fortecy Sacsahuaman, w sektorze Chinchaysuyu.
Chuymani – określenie w języku ajmara wyspy Słońca na jeziorze Titicaca
Cocha Bamba — inaczej Cotabamba, prowincja na zachód od Cuzco, na lewym brzegu Apurimacu. Dzisiaj prow. Cotabambas (stolica Tambobamba) w dep. Apurimac.
Cocha Cassa, Cochacaxas — tambo między Anda Guayllas a rzeką Abancay, także góra w pobliżu tambo
Colca – dolina na wysokości 3230 m.n.p.m., zwana także Zapomnianą Doliną Inków.
Colla — prowincja i lud zamieszkujący część Collao, na północ od jez. Titicaca. W szerszym rozumieniu termin ten może obejmować też innych mieszkańców płaskowyżu.
Colla Pampa — Równina Colla;
Colla Suyo, Colla Suyu, Coliasuyu — Ćwiartka Tawantinsuyu, południowo-wschodnia część państwa Inków, obejmująca okolice jeziora Titicaca (zamieszkane przez lud Colla, od którego pochodzi nazwa prowincji).
Collao — płaskowyż rozciągający się wokół jez. Titicaca i na południe od niego. Była tam w Apurimac świątynia bożka
Collca Pampa — równina pod Cuzco, w sektorze Antisuyu, na terenie dzisiejszej dzielnicy San Sebastian,
Compania de Jesus – Kościół Jezuitów w Cuzco, stoi w miejscu dawnego pałącu Inki Huayna Capaca
Conde Suyo, Condesuyo — Ćwiartka Kunti lub Kraj Kunti. Jedna z dzielnic Tawantinsuyu. Także prowincja położona w obrębie tej dzielnicy, dzisiaj prow. Condesuyos w dep. Arequipa.
Conoc — miejsce pod Cajamarką, w którym znajdowały się gorące źródła.
Convento de San Catalina – Kościół i klasztor św. Katarzyny w Cuzco, zbudowany w roku 1601 na murach klasztoru Dziewic Słońca.
Convento de San Francisco – Kościół św. Franciszka w Limie, budowę rozpoczęto w roku 1673 i trwała niemal 100 lat. W roku 1951 w podziemiach odkryto katakumby, które do roku 1805 służyły jako jedyny cmentarz miasta.
Copacabana – kolonialny ośrodek kultu maryjnego, na cyplu jeziora Titicaca; nazwa pochodzi z języka aimara i oznacza „kamień, z którego wszystko można zobaczyć”, co odnosi się do widoku, jaki rozciąga z tej dawnej świątyni Inków; pierwszą zbudowaną tu kaplicę zastąpiono sanktuarium Najświętszej Marii Panny, powstałym między rokiem 1610 a 1619. Drewniany posąg Madonny został podarowany sanktuarium przez indiańskiego rzeźbiarza TitoYupanqui w 1592 roku i zdobi główny ołtarz. Kronikarz z zakonu augustynów, Antonio de Calancha y Benavides, w połowie XVII wieku wydał historię sanktuarium,
Copacabana — półwysep i sanktuarium w południowej części jez. Titicaca.
Coquimbo — dolina na wybrzeżu w południowej części Tawantinsuyu. Obecnie jedna z prowincji Chile.
Coramba — miejscowość ok. 20 km od Anda Guaylla w stronę Abancay. Dzisiaj ruiny.
Cordillera de Carabaya — fragment Kordyliery Wschodniej. Także prowincja na płd.-wsch. od Cuzco. Dzisiaj prow. Carabaya w dep. Puno w Peru, graniczy z Boliwią.
Cori Cancha, Coricancha — Złota Zagroda; główna świątynia w Cuzco, zwana przez Hiszpanów Domem Słońca lub Świątynią Słońca. Położona poniżej placu Aucaypata, w Dolnym Cuzco. Dziś na jej fundamentach stoi kościół i klasztor Santo Domingo. Siedziba najwyższych kapłanów i najwyższego bóstwa – Słonecznej Tarczy
Coro Puna — waka i szczyt górski w prow. Condesuyos.
Cuci Pata — plac w Cuzco.
Cuenca – obecna nazwa Tomebamby, najwiekszego miasta Inków w Ekwadorze
Cullaca — grupa etniczna
Cullco Mayo — rzeka w Saussa.
Cullin Chima — jedna z grup zamieszkujących tereny Cuzco przed przybyciem Inków.
Cusichaca – kompleks stanowisk archeologicznych w pobliżu ujścia rzeki Cusichaca do Urubamby, gdzie pod koniec lat siedemdziesiątych i na początku lat osiemdziesiątych xx wieku Ann Kendall prowadziła prace wykopaliskowe w ramach „Projektu Cusichaca”.
Cusipata – plac w Cuzco, leżał na terenie dzisiejszego plac Regocijo
Cuzco — dolina, miasto (na wysokości 1168 m.n.p.m) i jego mieszkańcy; stolica imperium Inków, założona około 1100 roku. Hiszpańskie prawa miejskie nadano w 1534 roku. W języku kechua Qosco znaczy „Pepek Świata”
Cuzco Llacta — Miasto Cuzco.
Cuzco Pampa — Równina Cuzco.
Desaguadero — obecna nazwa rzeki wypływającej z jez. Titicaca i wpadającej do jez. Poopó. Inkowie nazywali ją Chaka Marka.
Diaguita — plemiona zamieszkujące w XVI w. tereny obecnych prowincji Catamarca, La Rioja, San Juan, zachodnią część Tucuman i Santiago de Estero w Argentynie oraz Chile na podobnej wysokości.
Dom Słońca — świątynia państwowego kultu Słońca. Inkowie zakładali takie świątynie w podbijanych prowincjach, gdzie funkcjonowały obok tradycyjnych świątyń lokalnych.
El Dorado – wedle legendy kraina położona gdzieś na północy Ameryki Południowej, zamieszkana przez plemię, dla którego złoto jest czymś tak powszednim, że tamtejszy władca odbywa doroczną ceremonię obsypany złotym pyłem. Na bezowocne poszukiwania legendarnej krainy wyruszały liczne ekspedycje hiszpańskich konkwistadorów (a nawet sir Walter Raleigh – słynny angielski odkrywca z epoki elżbietańskiej).
Eskurial – kompleks pałacowy zbudowany w XVI wieku pod Madrytem przez hiszpańskiego króla Filipa. 4000 pomieszczeń, 160 km korytarzy, 16 dziedzińców – obejmował klasztor, bazylikę, szkołę, pomieszczenia królewskie, mauzoleum
Espiritu Pampa – (w języku Hiszpańskim Równina Duchów) współczesna osada położona w lesie deszczowym u stóp Andów (na wysokości około tysiąca metrów nad poziomem morza) na przedpolu Vilcabamby (w języki keczua Uduchowiona Równina), w której pobliżu w roku 1964 Gene Savoy odkrył ruiny inkaskiego miasta Stara Vilcabamba.
Forteca Canchari – fortyfikacja obronna w państwie Guarco, podbitego przez Inków, leżąca na naturalnym wyniesieniu terenu. Kontrolowano z niej próby inwazji ludów górskich z wąwozu Pocoto, będącego dla mieszkańców Yauyos naturalny szlak z gór na wybrzeże. Fort bronił także ważnych kanałów irygacyjnych: San Miguel oraz Maria Angola, dawniej zwanego Chumbe.
Fort Guarco – obecnie Cerro Azul, fortyfikacja obronna w państwie Guarco, podbitego przez Inków, wznosiła się na nadmorskiej skarpie, służyła do wypatrywania obcych lub własnych flotylli.
Forteca Ungara – fortyfikacja obronna w państwie Guarco, podbitego przez Inków, najważniejsza i największa forteca w państwie Guarco, była zlokalizowana przy tamie rzecznej, a przeznaczona była do ochrony początku systemu nawadniającego całą dolinę, obrony południowej części państwa oraz odpieraniu ataków od sąsiedniej doliny Chincha.
Guaca Chaca — most na Apurimacu.
Guailas, Guaillas, Guayllas — prowincja w dorzeczu rzeki Santa, na terenie dzisiejszego dep. Ancash.
Gualla — łańcuch górski oraz nazwa grupy etnicznej z rejonu Cuzco.
Guamachuco — prowincja i miejscowość, obecnie miasto i prow. Huamachuco w dep. La Libertad.
Guamalli, Guamallis — prowincja, obecnie prowincja Huamalies (stolica Llata) w dep. Huanuco. Guamanca,
Guamanga — miejscowość i prowincja. Obecnie miasto Ayacucho, stolica prowincji Huamanga i departamentu Ayacucho.
Guana Caori, Guanacaori — niewielka góra w Qullasuyu, kilkanaście kilometrów od Cuzco, waka Inków. Także kamienna figura wyobrażająca ową wakę i przodka Inków.
Guanca — Guankowie, lud i prowincja, zwana także Saussa. Prowincja dzieli się na trzy części: właściwą Shawsha oraz Hanan i Hurin Wanka.
Guanca Rama — miejscowość, dzisiaj dystrykt Huancarama w prow. Andahuaylas, dep. Apurimac.
Guanca Villca — Prowincja i lud zamieszkały od północnej strony zatoki Guayaquil, na terenie dzisiejszej prow. Guayas w Ekwadorze oraz prowincja w środkowym Peru, obecnie miasto i dep. Huancavelica.
Guancane — miejscowość na północnym krańcu jez. Titicaca; dzisiaj Huancane, miasto i prowincja.
Guanoco – prowincja i miasto (tzw. Huanuco Viejo, Stare Huanuco), po lewej stronie rzeki Marańon, obecnie ruiny. Dzisiejsze Huanuco to miasto nad rzeką Huallaga, stolica prow. i dep. Huanuco.
Guarco – forteca zwana także Cerro Azul, położona nad samym morzem
Guari Yillca — waka Guanków, kamienna figura koło tambo w Huancayo.
Guarina — toponim, równina na płd.-wsch. krańcu jez. Titicaca. Obecnie miasteczko w Boliwii, Huarina.
Guarocheri — prowincja i lud, część Yauyos. Dzisiaj prow. Huarochiri ze stolicą w Matucana, dep. Limy.
Guayaquil – miasto na wybrzeżu Pacyfiku (dziś w Ekwadorze), założone w 1535 roku jako Santiago de Guayaquil
Guayaquil — zatoka i miejscowość, obecnie w Ekwadorze.
Guaygua Canche — lud i prowincja odpowiadająca części lub całości Canchi
Hacha Cachi — miejscowość na płd.-zach. skraju jez. Titi-caca, rzeczka, zatoka i półwysep.
Hanan Chacan — Górny Most lub Górna Przegroda, górne ujęcie bądź górne źródło wody,
Hanan Cuzco — Górne Cuzco. W sensie przestrzennym obejmowało Chinchaysuyu i Antisuyu. Społecznie — część rodów cuzkeńskich.
Hatun Colla — prowincja i miejscowość w Collao. Obecnie miasteczko Atuncolla, nieco na zachód od jez. Titicaca, między Juliaca a Puno.
Hatun Rucana – Wielka Rukana, ta część prowincji Rukann, w której znajdowała się siedziba najwyższego z rukanajańskich panów
Hatunrumiyoq – ulica Wielkich Głazów w Cuzco
Hatun Saussa Guanca – stolica prowincji Guanków.
Havcay Pata — Radości Plac; nazwa placu w Cuzco
Hawkay Pata – plac w Cuzco
Herbay Bajo – pałac w dolinie Lunahuana, który w roku 1562 był znany jako Tambo de Locos
Hispanola – dosłownie „hiszpańska” — dziś Haiti, jedna z wysp zwanych Wielkimi Antylami. Kolumb nazwał ją ku czci swego ojca wyspą św. Dominika, San Domingo. W r. 1697 Hiszpania musiała oddać Francji zachodnią część tej wyspy, w r. 1795 także resztę. W r. 1804 mieszkańcy wywalczyli sobie niepodległość, ale w r. 1808 część wschodnia wróciła pod władzę Hiszpanii. W latach 1822—1843 obydwie części znowu stanowiły jedno państwo. Od r. 1844 są tu zatem dwa państwa: w zachodniej części wyspy republika Haiti (26 418 km²) ze stolicą w Porteau-Prince, i we wschodniej republika San Domingo (50 024 km²) ze stolicą w Ciudad Trujillo.
Huaca Pucllana – częściowo odrestaurowana preinkaska piramida z II wieku, zlokalizowana w Limie w dzielnicy Miraflores.
Huaca Puncu – Świętości Brama; nazwa dzielnicy w Cuzco (Brama Sanktuarium)
Huanacuari – święta góra Inków, na południowy zachód od Cuzco
Huarina – miejsce bitwy, na południowo-wschodnim wybrzeżu jeziora Titicaca, stoczonej 20 października 1547 roku; lojalistyczna armia Diega de Centeno została pokonana przez wojska Gonzala Pizarra
Huatanay – potok w Cuzco
Huayna Picchu – ruiny Machu Picchu położone są na przełęczy między dwiema górami: Machu Picchu oraz często uwiecznianą na fotografiach Huayna Picchu. Słowo huayna oznacza w tym kontekście „mniejsza”, a machu – „większa”, co obrazuje różnice w wysokości obu szczytów. Na wierzchołku Huayna Piechu znajdują się ruiny niewielkiej inkaskiej budowli. Nieco dalej na zboczu góry można znaleźć jaskinię (nie wiedzieć czemu nazywaną świątynią Księżyca), z pięknie wbudowaną inkaską kamieniarką. Niedawno od-kryto też inkaskie ścieżki prowadzące do położonej niżej doliny.
Huayna Quenamari — Młody Qinamari, nazwa szczytu górskiego.
Huaysapata – wzgórze w okolicy Puno, z pomnikiem Monca Capaca. Widok na Puno i jezioro Titicaca
Hucaynan – masyw górski, zwany „Drogą łez”, który odegrał ważną rolę w wierzeniach plemienia Canari
Hurin Chacan — Dolne Źródło; jedna z wak w Cuzco.
Hurin Cuzco — Dolne Cuzco.
Iglesia de San Pedro – Kościół św. Piorta w Limie, zbudowany w roku 1638 przez Jezuitów. Wnętrze tego kościoła jest najbogatrze spośród kościołów w Limie – ściany i podłogi wykładane są kafelkami przywiezionymi z Sewilli w roku 1625, a ołtarz jest rzeźbiony z drzewa mahoniowego i cedrowego, bogato złocony
Inaquito – miejsce bitwy, nieopodal Quito, stoczonej 18 stycznia 1546 roku; wicekról Blasco Nuńez Vela został tam pokonany przez Gonzala Pizarra
Inca Wasi – inkaskie ruiny położone wyjątkowo wysoko (niemal cztery tysiące metrów nad poziomem morza) na Sierra Puncuyoc, bocznym łańcuchu kordyliery Vilcabamba. Jeden budynek do którego prowadzą szerokie kamienne schody. Prawdopodobnie jako pierwszy odnalazł je Christian Biies w latach trzydziestych XX wieku lub dopiero w 1953. W latach 80-tych XX wieku był tu Vince Lee, później Gene Savoy.
Ingapirca – komples w dzisiejszym Ekwadorze, dawne Inkaskie obserwatorium astronomiczne, Świątynia Słońca. W centralnej części znajduje sie eliptyczna budowla o długości 38 m. i 14 m szerokości, dla całorocznej obserwacji nieba, głównie Plejady gwiazdozbioru Żaby. Zbudowany przez Huayna Capaca na miejscu gdzie pierwotnie znajdowała się świątynia podbitego przez Inków ludu Canar. Najsłynniejsze Inkaskie ruiny na terenie dzisiejszego Ekwadoru
Inti Cancha – (Siedziba Słońca) pierwotna nazwa Świątyni Słońca Coricancha w Cuzco
Inti Pampa – Słoneczny Plac; nazwa placu w Cuzco
Intipata – „Słoneczny Taras”, ruiny Inkaskiego miasta uprawnych tarasów, położone na przedpolu Machu Picchu. Bardzo dużo tarasów a mało budynków mieszkalnych. Mogło się tu znajdować także więzienie. Ruiny odkrył w 1915 Hiram Bingham. Ponownie odkryta w latach 90-tych XX wieku. Przez wycinkę zarośli wytrzebiono rosnący tylko tu gatunek orchidei
Intipunku – inkaska Brama Słońca, z której obecnie schodzi się do Machu Picchu z turystycznego Szlaku Inków.
Iquitos – miasto i port w Peru, nad Amazonką, przy ujściu rzeki Itaya. Załorzone przez osadników w XIX weku. W 1814 mieszkało 18 osób, w 1844 100 osób, w 1851 230 osób, w 1858 500 osób.
Isabela – określenie wyspy Kuba, używane w czasach wypraw Kolumba
Jamajka – wyspa wśród Wielkich Antylów, na północ od Kuby. Obejmuje 11400 km²
Jaquijahuana – miejsce bitwy, w dolinie i na równinie tej nazwy, na północ od Cuzco; bój stoczono 9 kwietnia 1548 roku, armia rebeliantów została tam pokonana przez prezydenta la Gascę
Jauja – inkaskie miasto w środkowych Andach, w dolinie rzeki Mantaro; jemu pierwszemu Pizarro nadał prawa miasta hiszpańskiego w 1533 roku
Kastylia (po hiszpańsku Castilla) — dawniej królestwo, dziś dzielnica na Półwyspie Iberyjskim. W czasach konkwisty obejmowało całą niemal dzisiejszą Hiszpanię z wyjątkiem jej części północno-wschodniej, w której znajdowały się królestwa Nawarra i Aragonia. Ponieważ wyprawy konkwistadorów organizował dwór kastylijski, uważano, że prawa do Ameryki ma tylko Kastylia. Do Ameryki hiszpańskiej jeździli zatem urzędnicy i duchowni z Kastylii.
Katedra w Cuzco – zbudowana w roku 1560, główny ołtarz obity srebrnymi blaszkami, a otłarz boczny wykonany z drzewa cedrowego, pozłacany, w stylu barokowym. Jedna z figór Jezusa jest bardzo ciemna, bo od niemal 300 lat wynoszona jest z katedry na procesje, niezależnie od pogody.. Jest tu także obraz Marcosa Zapaty „Ostatnia wieczerza”, na którym w miejscu chleba malarz namalował świnkę morską,a w szklankach zamiast wina namalował chicha morada (wyraźnie fioletowy kolor)
Katedra w Limie – znajduje się na Plaza Mayor. Budowę rozpoczął Francisco Pizarro, a zakończyła jego córka w roku 1555. Pierwotnie o wymiarach 9×19, a następne rozbudowy zakończono z powodu śmierci głownego projektanta w roku 1605 i braku funduszy. Uszkodzona z powodu trzęsień ziemi w roku 1606 i 1609. Budowę zakończono w roku 1632 ale ponowne trzęsienie ziemi z 1746 ponownie zostałą zniszczona.
Keczua – język przyjęty przez Inków jako lingua franca ich imperium, którym do tej pory posługuje się wielu rdzennych mieszkańców Peru (nazywanych Indianami Keczua).
Khalka – hiszp. Calca, dziś miasteczko, dystrykt i prowincja w departamencie Cuzco nad rzeką Urubambą.
Khuzko Caca — Skała Cuzco.
Khuzko Rumi — Kamień Cuzco.
Kotosch – miejscowość w okolicy Huanuco (dżungla wysoka) z ruinami z przed 4000 lat p.n.e. Symbol skrzyżowanych rąk zwany Monos crazadas – najstarszy znany symbol prawa niesymetrycznej wzajemności AYNI
Kuba – największa z wysp Antylów — ma 114 450 km² obszaru. Została odkryta przez Kolumba 28 października 1492 r. Do r. 1897 należała do Hiszpanii, ale ta na skutek przegranej wojny ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki Północnej zrzekła się władzy nad Kubą. Kuba stała się republiką niezależną.
Kuelap – cytadela w Amazonii, pozostałość po kulturze Chachapoya ( około 800 r.n.e.), w rejonie rzek Maranon i Huallanga, zwana Machu Picchu Północnego Peru. Na wysokości 3000 m.n.p.m znajdują się mury obronne wysokie na 25 metry. Riuny mają dwa wejścia od wschodu i jedno od zachodu, a uliczki są wąskie na szerokość jednej osoby.
Kuntisuyu, Kunti Suyu — Ćwiartka Kunti lub Kraj Kunti. Jedna z dzielnic Tawantinsuyu.
La Compania – kościół jezuitów w Cuzco
Lacsahuariny – formacja skalna zwana „Koroną Inców” położona w Ayapiteg z widokiem na pasmo górskie Huayhuash. Jej nazwa w języku keczua znaczy „Dwie księżniczki”
La Merced – Kościół z klasztorem w Limie z 1541 roku
La Merced – Kościół w Cuzco, zbudowany w roku 1654, określany jako najpiękniejszy kościół w Peru. Ołtarze są misternie rzeźbione i pozłacane. Znajduje się tu złota monstrancja o wadze 22,2 kg i wysokości 130 cm (1518 diamentów i kamieni szlachetnych).
Lampas — miejscowość w prow. Atavillos.
Lanque Supa — dystrykt Langui i jeziorem o tej samej nazwie w prow. Canas.
La Paz – miasto w Collasuyo; miasto Matki Boskiej Pokoju założone w 1548 roku, na miejscu indiańskiej osady Chuquiapo, dla upamiętnienia klęski rebelii Gonzala Pizarra; dziś administracyjna stolica Boliwii
La Plata – miasto w południowym Collasuyo, założone w 1538 roku; nazwę zawdzięcza licznym kopalniom srebra; znane jest także pod tubylczą nazwą Chuąuisaca oraz Las Charcas, od nazwy regionu; w 1825
Laraos — część Yauyos zamieszkała na południu prowincji, w dolinie rzeki Lunahuana.
Lares — dolina nad Vilcanotą, w dzisiejszej prow. Calca, dep. Cuzco.
Leon – stolica Nikaragui na początku jej zasiedlania
Lima – miasto leżące 154 m.n.p.m., stolica Wicekrólestwa Peru; nazwa ziem Curaca Taulichusco, gdzie 6 stycznia 1533 roku Pizarro założył stolicę swojego gubernatorstwa i nazwał ją Los Reyes, Miastem Trzech Króli. Załozone u ujścia rzeki Rimac, co w języku keczua znaczy „Rzeka, która mówi”. Hiszpanie znikształcili tą nazwę i wymawiali „Lima”, według innych źródeł nazwa pochodzi od cytrusowego owocu lima, połączenie cytryny i pomarańczy, rosnącego w okolicy. Miasto już po czasach kolonialnych nazywane jako „Miasto dzwonów i dzwoneczków, czyli kościołów i kwiatów”, „Stolicą światła, mgły i rosy”, „Symbol wdzięku”, Największym targowiskiem Ameryki Południowej”.
Najważniejsze zabytki znajdują się przy głównym placu miasta Plaza de Armas (Plac Broni), któy w roku 1997 przemianowano na Plaza Mayor.
Limac Tambo — tambo na zachód od Cuzco, przed rzeką Abancay, obecnie miejscowość Limatambo.
Limac Yunga — Dolina Rimaku oraz jej mieszkańcy.
Llactapata – „Miasto Tarasów”, „Miasto Widoków”, położony na grzbiecie góry między doliną Aobamby i Santa Teresy kompleks inkaskich ruin, odkryty przez Binghama w roku 1912, a potem ponownie „zaginiony” na 90 lat, do roku 2003. Leży na przeciw Machu Picchu. Wyjście z głównej budowli znajduje się na wprost miejsca, gdzie wstaje Słońce w dniu przesilenia letniego. Jego nazwa w języku keczua znaczy wysokie miasto.
Llacxapallanga — jedna z trzech prowincji Guanków.
Llallaua Pucara — Twierdza Llallawa, w Collao; dzisiaj istnieje wioska Llallahua w dystrykcie Santiago de Pupuja, prow. Azańgaro, kilka kilometrów od miejscowości Pucara.
Lloquessa Quinamari — szczyt górski,
Lorena – szpital w Cuzco imienia Antonia Loreny założony w 1934 r.
Los Llanos – Hiszpańskie XVI-wieczne określenie pasa peruwiańskiego wybrzeża poniżej Kordyliery Zachodniej
Lucanas — lud i prowincja. Obecnie prow. Lucanas (stolica Puquio) w dep. Ayacucho.
Lunahuana – leżące na wybrzeżu państewko, którego ziemie graniczyły z posiadłościami Guarco, a na wschodzie, w wyższych partiach doliny, rozciągały się do Ziiniga i Pacaran. Podbite przez Inków.
Lupaca — lud i prowincja leżące po zachodniej stronie jez. Titicaca.
Lupaca – plemię mówiące językiem aimara z Cuntisuyo i Collasuyo, chociaż głównie z północnych i zachodnich okolic jeziora Titicaca
Lurin Quichua — Dolni Qichwa,
Machu Picchu – najbardziej znany kompleks inkaskich ruin, położony na wysokości ponad dwóch tysięcy metrów, na przełęczy między szczytami Machu Picchu i Huayna Picchu. Uważa się, że należał on do majątku inkaskiego władcy Pachacuteca, a wszelkie dane wskazują, że nie został „odkryty” przez Hiszpanów w czasie podboju (żadna hiszpańska kronika nie wspomina o istnieniu Machu Piechu, nie ma w nich też mowy o wielu innych inkaskich zabytkach, o ile nie budziły one zainteresowania kolonizatorów z przyczyn militarnych lub ekonomicznych; warto pamiętać, że konkwistadorzy niespecjalnie interesowali się archeologią).
Harim Bingham podzielił miasto na następujące sektory:
Dom strażników; Sektor rolniczy; Sektor miejski; Dzielnica źródeł; Źródło Główne; Domy strażników źródeł; Świątynia Słońca; Pałac księżniczki; Grobowiec królewski; Sektor królewski; Sektor kamieniołomów; Dzielnica Święta; Świątynia Trzech Okien; Świątynia Główna; Zegar słoneczny kamienny; Pałac główny; Cele więzienne; Świątynia kondora; Dzielnica uczonych.
Mama — dolina i rzeka Rimac, wieś w tejże dolinie.
Manare — prowincja w Antisuyu, na północ od Vilcabamby.
mancop churin Cuzco — Cuzkeńczycy-synowie Manku, ludność o statusie synów Manco Capaca, określana jako szlachta (coballeros).
Manu – rezerwat w Amazonii, utworzony przez Polaka Jaka Kalinowskiego. Znajduje się tam Pusharo, czyli skała z piktografiami (linie, krzyżyki, fale, twarze, naczynia). Wymiary skały 60 m długości i 30 m wysokości. Pierwszym Europejczykiem który tu dotarł w roku 1921 był Vincent Centinagoya.
Marankani – miasteczko i dystrykt w prowincji Canchis w departamencie Cuzco.
Maranon – rzeka, jej źródła wypływają ze wschodu, z Gór Śnieżnych, a do morza wpada na południe od Amazonki
Maras — wieś w pobliżu doliny Yucay, obecnie dystrykt w prow. Urubamba.
Marcahuasi – Wysoki Dom, płaskowyż w nadbrzeżnym paśmie Andów, w okolicy Limy. Na szczycie znajdują się gigantyczne rzeźby i ruiny dawnych osiedli
Mar del Sur – Morze Południowe
Marka Pata — wieś i dystrykt w prowincji Quispicanchis w departamencie Cuzco.
Masca — grupa etniczna z rejonu Cuzco – w czasach Inków członkowie tylko tego plemienia mięli prawo nosić królewska lektykę.
Matiuma – Tykwiana głowa,Inkowie nazywali tak ludy prowincji Canari, którzy nosili długie włosy związane na czubku i przepuszczone przez rurke z tykwy.
Mayo — grupa etniczna z rejonu Cuzco.
Medina Luna – Półksiężyc, na szczycie tej góry znajdowała się fotreca obronna Vilcabamby Huayna Pacara
Miasto Trzech Króli — (hiszp.) Ciudad de Los Reyes, pierwotna nazwa Limy, założonej przez Hiszpanów w 1535 r.
Mochica – niewielka, ale bardzo żywiołowa cywilizacja północnego wybrzeża dzisiejszego Peru, której szczytowy okres rozwoju przypadł około IV-VI wieku naszej ery. Pozostały po niej wyroby ceramiczne przedstawiające niesłychanie ekspresyjne ludzkie twarze (jak również silnie działające na wyobraźnię przedstawienia działań wojennych oraz praktyk seksualnych), a także misternie wykonana biżuteria, której przykłady odnaleziono ostatnio w Sipan.
Mohina — przełęcz i miejscowość ok. 25 km na płd. od Cuzco.
Mojos — Indianie zamieszkali w dorzeczu Mamore na terenie dzisiejszej Boliwii.
montana — (hiszp.) 1. Góra lub łańcuch górski. 2. Górzysty teren pokryty drzewami lub gęstą roślinnością krzewiastą. 3. W Peru: region geograficzny i strefa ekologiczna obejmująca wschodnie stoki Andów pokryte wilgotnym górskim lasem tropikalnym. Niekiedy termin ten stosuje się również w odniesieniu do nizinnych terenów selwy amazońskiej.
moryskowie – muzułmańska ludność Hiszpanii, która po rekonkwiście przyjęła chrześcijaństwo
Morze Południowe – Hiszpanie tak określali Ocean Spokojny
Moyo-moyo — jedno z plemion Antich.
Moyoc Marca – Okrągła Twierdza – okrągła wieża w twierdzy Sacsahuaman
Mudejar – Maur, któremu pozwolono żyć na ziemiach chrześcijan; również termin oznaczający muzułmańskie wpływy w architekturze.
Muru Urqu – budynek znajdujący sie obok świątyni Słońca w Cuzco, w którym przetrzynywano długi, kolrowy sznur, zakończony wełnianym czerwonym pomponem. Szur symbolizował węża i był używany podczas seremonii ku czci wody.
Noquip – wieś sanktuarium, położona na północy Tahuantinsuyu, nieopodal Cherrepe, miejsce pielgrzymek ludności andyjskiej. Administracja hiszpańska, obawiając się bałwochwalczych praktyk, wydała rozkaz wyludnienia osady,
Nazca. Nasca, La Nasca — miasto i prowincja na wybrzeżu, w Kuntisuyu, obecnie miasto i prowincja. Cywilizacja, która rozwinęła się w centralnej części wy-brzeża dzisiejszego Peru między i wiekiem przed naszą erą a VIII wiekiem naszej ery. Choć część zwyczajów przejęła od poprzedzającej ją i bliskiej geograficznie kultury Paracas, sama zasłynęła ogromnymi rysunkami znajdującymi się na płaskowyżu Nazca – po części geometrycznymi, a po części figuratywnymi (takimi jak gigantyczny, niemal stumetrowy geoglif przedstawiający kolibra). Rysunki z Nazca stanowią przedmiot wielu spekulacji, w przeważającej części słabo udokumentowanych.
Nowa Hiszpania – Meksyk
Nowa Kastylia – gubernatorstwo Pizarra w Peru
Nowe Toledo – gubernatorstwo przyznano Almagrowi w regionie Collasuyo
Olla Chiya — prowincja w Qullasuyu.
Ollantay Tambo — miejscowość i twierdza 97 km na północ od Cuzco, w dolinie Urubamby, na wysokości 2700 m.n.p.m. Obecnie dystrykt w prow. Urubamba, dep. Cuzco. Znajduja sie tu imponujące monolity ruin. W czasie Inków ważne miejsce pod wzgledem strategicznym, administracyjnym, architektonicznym, a także rolniczym. Stoki wykorzystano jako spichlerze i więzienie. Tu kończy się szosa z Cuzco i do Machu Pichcu można jedynie dojechać koleją.
Oma — część prowincji Yauyos i jej mieszkańcy. Obecnie Omas jest dystryktem prowincji Yauyos, dep. Limy.
Omasuyu — wschodnia część Qullasuyu, w szczególności prowincja położona po wschodniej stronie jez. Titicaca. Dzisiaj Omasuyos jest nazwą prowincji boliwijskiej.
Ongoy – miejscowość na płn.-zach. od Anda Guayllas.
Opatari — prowincja w Antisuyu, na północ od Cuzco, między rzekami Urubamba i Paucartambo.
orcorara — Stado Samców, jakiś gwiazdozbiór.
Orcos — małe jezioro w pobliżu Urcosm, prow. Quispicanchis, dep. Cuzco
Orcu Suyu — zachodnia część Qullasuyu, po zachodniej stronie jez. Titicaca.
Otabalo (Otavalo) — lud i prowincja, na płn. od Quito, odbywał sie tam wielki targ zwany marcado, na którym handel trwał przez cały tydzień. Odbywa się tam święto Paucar Raymi – święto roślin i wody (11-21 luty)
Pacaje — lud zamieszkały na płd. od jez. Titicaca, po obu stronach Desaguadero, zwany także Pacasa.
Pacari Tambo, Pacaritambo — Tambo Pojawienia się z Ziemi. Nazwa własna miejscowości ok. 25 km na płd. od Cuzco, obecnie Paccaritambo, dystrykt w prow. Paruro. Grota z której, zgodnie z mitem, czterej braciach Ayar wyszli wraz ze swoimi siostrami.
Pachacamac – stanowisko archeologiczne około 31 km od Limy, z czasów kultury Pachacamac (II wiek p.n.e.). Inkowie przyłączyli do swojego imperium plemię Ichsma-Pachacamac. Odrestaurowano ruiny Świątyni Słońca i Klasztor Dziewic Słońca z czasów Inków.
Pacha Tusan — góra na wschód od Cuzco.
Pachar — równina w okolicach Tambo.
Paclla — prowincja Chachapoyów.
Paititi – „miasto zaginione w dżungli”, prawdopodobnie miejsce mityczne, którego często poszukiwano, lecz nigdy nie znaleziono. Najnowsze badania potwierdzaja istnienie „Wiekiego Paititi” na terenach dzisiejszej Boliwii w Oriente, niedaleko Rogoaguado – najprawdopodobniej samodzielne państwo utrzymujące stosunki z Inkami. Inkowie uznawali je za część własnej strefy wpływów w dżungli. Paititi upadło w wieku XVII, głowne ze względu na epidemie chorób europejskich.
Pallcay – niewielki kompleks inkaskich ruin położony w górnym biegu Aobamby, czasem nazywany też Llactapampą (płaskim miastem).
Pampa de los Mochicas – „Równina Indian Michica”, określenie doliny rzeki Moche, w okolicy ruin Chan-Chan
Pampa Eromboni – W roku 1911 Hiram Bingham dotarł tu lecz nie skojarzył miejsca z Vilcabambą, a odnajdując dachówki nazwał miejsce „Hiszpańskim Pałacem”. Dziś to najlepiej zachowana część Vilcabamby – bo Hiszpanie w roku 1572 podczas zdobywania Vilcabamby mieszkali w tym pałacu,
Pampa Quenamari — szczyt górski.
Pampaconac — miejscowość w Vilcabambie nad rzeką o tej samej nazwie, prawobrzeżnym dopływie Cosireni będącej lewobrzeżnym dopływem Urubamby.
Papre — grupa etniczna zamieszkała na południe od Cuzco.
Parahuay – „obawiajcie się mnie”, nazwa rzeki którą Hiszpanie nazywali Rzeką Srebrną. Bierze źródła w Górach Śnieżnych. Z powodu wielkich przyborów wód, trzy miesiące w roku zalewała pola i wsie, a Indianie musieli żyć na tratwach
Paracas – półwysep na wybrzeżu Pacyfiku, od którego zaczerpnęła swoją nazwę starożytna kultura, istniejąca w tych okolicach mniej więcej od roku 300 przed naszą erą do n wieku naszej ery. Cywilizacja Paracas słynie z przepięknych tkanin, w które owijano zmarłych. Niewykluczone, że wywarła ona znaczny wpływ na kulturę Nazca, która pojawiła się na wybrzeżu nieco później.
Paramonga – świątynia z czasów kultury Chimu, 209 km na północ od Limy, zbudowana frontem do morza i zachodzącego słońca, wznosiła się na pięciu okrągłych platformach, zbudowanych jedna na drugiej. Wyróżniała się barwną dekoracją, a główne jej wejście ozdabiały dwie podobizny drapieżnych kotów.
Paria — prowincja w Qullasuyu.
Paria Caca — szczyt górski na granicy prow. Huarochtri (w obecnym dep. Limy) i Yauli (w obecnym dep. Jauja).
Parina Cocha — prowincja w Kuntisuyu. Jezioro w obrębie tejże prowincji. Dzisiaj prow. Parinacochas (stolica Coracora) w dep. Ayacucho.
Pascapampa — równina w okolicach Tambo.
Pasto — plemię z północnych krańców Tawantinsuyu, na wschód od dzisiejszego miasta Pasto w Kolumbii.
Pastu – północny Ekwador; najdalej wysunięta na północ część inkaskiego imperium
pata — plac, taras (uprawny).
Patallacta – „Miasto Tarasów” – rolnicza osada z czasów Inków, rolnicy wytwarzali żywność dla siebie, sąsiednich osad oraz na potrzeby Machu Picchu. Znajdowały się tam tarasy i zabudowania mieszkalne. Pierwszy kompleks Inkaskich ruin Królewstwa Vilcabamba po przekroczeniu mostu na Urubamba – 82 km od Cuzco.
Paucaray — dystrykt Paucara w prow. Acobamba, dep. Huancavelica.
Paucarcolla — miejscowość na zachodnim brzegu jez. Titicaca, dzisiaj dystrykt w prow. Puno.
Paucar Marca – kwadratowa wieża w twierdzy Sacsahuaman
Payta — port poniżej Tangarara, ok. 5° szer. geogr. płd., dzisiaj Paita, miasto i prow. w dep. Piura.
Peru — (hiszp. Peru), przyjęta przez Hiszpanów nazwa ziem składających się na państwo Inków; Nazwa omyłkowo nadana inkaskiemu imperium Tahuantinsuyo przez jednego z pierwszych Hiszpanów badających wybrzeże Pacyfiku, Pascuala de Andagoya, od nazwy rzeki Biru
Phuyupatamarca – Miasto Pośród Chmur, ruiny na stoku ku Dolinie Urubamby. Niemal każdego dnia ruiny spowija mgła. Znaczna ilość basenów, kamienne kaskady, być może miejsce kultu wody
Pias – główna osada prowincji Chachapuya
Pichincha – wulkan o wysokości 4200 m.n.p.m. w okolicy Quito w Ekwadorze. Obecnie na szczyt prowadzi teleferrico – kolejka górska
Picoy — tambo między Guancayo (Huancayo) a Guamangą (Ayacucho).
pilico mayo — 1. Rzeka (ptaka) Piliku.2. Rzeka Biało-Czerwona. 3. Rzeka Zygzakowata.
Pilico Suni — plemię żyjące w Antisuyu, na północ od Vilcabamby.
Piru — (hiszp. Piru) forma oboczna od Peru.
Pissac — (Pisac) dolina 32 km na płn.-wsch. od Cuzco. Dzisiaj Pisaq, dystrykt w prowincji Calca na wysokości 3750 m.n.p.m. Tu zaczyna się Święta Dolina Inków.
Pito Siray, Pitu Ciray — Złączona Para, waka i szczyt górski w Antisuyu, nad doliną Lari, na płn.-wsch. od Cuzco. Bliźniaczy szczyt Saua Ciray.
Piura — miasto w północnym Peru, nad rzeką o tej samej nazwie (zwana także Rio Loco – Rzeka Szalona), leży na pustyni Sechura. Dzisiaj stolica prowincji i departamentu Piura.
Plaza de Armas – główny plac w Cuzco, nazywany przez Inków Huacay Pata – Placem Szlochu, bo tracono tam skazańców.
Poechos — plemię zamieszkałe w rejonie rzeki Chirac
Poma Canche — jezioro i miejscowość na płd. od Cuzco. Obecnie dystrykt Pomacanchi w prow. Aeomayo w dep. Cuzco.
Poma Cocha — Jezioro Pumy, Dzisiaj nazwę tę nosi dystrykt Pomacocha w prow. Andahuaylas, dep. Apurimac, oraz dystrykt Pomacocha w prow. Acobamba, dep. Huancavelica.
Poma Colca — Spichlerz Pumy, wieś na płn. od Cuzco.
Poma Marca — waka i budynek koło Cuzco, w sektorze Antisuyu.
Poma Pampa — Równina Pumy,
Poopo – jezioro leżące na terenach dzisiejszej Boliwii, w departamencie Potosi
Porco — kopalnia srebra w pobliżu Potosi.
Potina — wulkan w pobliżu Arequipy.
Potosi, Potossi , Potocchi — prowincja i miasto, założone w 1545 roku ze względu na wielkie pokłady srebra w górze Cerro Rico. Dzisiejsze Potosi w Boliwii.
Potosi Mała – Huayna Potocchi – góra znajdująca się w sąsiedztwie Góry Potocchi, w której znajdowało się złoże rud ołowiu, zwane curuchec, pomocne do wytopu srebra
Przesmyk Panamski – zwany przedtem Castilla de Oro (Złotą Kastylią) z powodu rzekomej obfitości złota, później zaś Tierra Firmę; portowe miasto Panama założono na zachodnim wybrzeżu po odkryciu Pacyfiku przez Vasco Nunez de Balboa w 1533 roku. Łączył Amerykę Północną z Południową. Kiedyś drogę wiodąca przez selwę, góry i malaryczne bagna nazywano Camino de Oro „Złotą Drogą” lub Camino de los Cruces „Drogą Tranzytu”.
Przylądek Świętej Heleny – przylądek w prowincji Manta. Nazwa nadana przez Hiszpanów, gdyż pierwszy raz dopłynęli tu w dniu Św. Heleny. Mieszkańcy tej prowincji opowiadali legendę o olbrzymach, którzy kiedyś zamieszkiwali jej obszar, a przybyli z za morza.
Puca Marca — budynek i waka w Cuzco, w sektorze Chinchaysuyu, Czerwona Wieś; nazwa dzielnicy w Cuzco
Puca Pucara – Czerwona Forteca, twierdza 6 km od Cuzco, przy drodze do Pisaq, której załoga kontrolowała w czasach Inków ruch do i z Cuzco. Droga wiodąca szlakiem do pomieszczeń administracyjnych i wojskowych. Tu znajdowała się granica między Cuzco a Świętą Doliną Inków.
Pucara — Twierdza; nazwa własna miejscowości na północ od jez. Titicaca. miejsce bitwy, Stoczono ją 8 października 1554 roku; Francisco Hernandez Girón został pokonany przez rojalistyczną armię sędziów Limy
Puerto Viejo — Stary Port, miasto założone przez Hiszpanów na północnym wybrzeżu, obecnie Portoviejo w Ekwadorze.
Puma Kurco — Belka Pumy; budynek, waka i dzielnica Cuzco, w Chinchaysuyu.
Pumap chupan – Pumy Ogon, dzielnica Cuzco, znajdowała sie tam świątynia Księżyca. Tu łaczyły się dwie cuzkeńskie rzeki: Watanay i Chunchul Mayu.
puna — 1. Strefa ekologiczna i formacja roślinna o charakterze półpustynnym, rozciągająca się powyżej ok. 4000 m n.p.m. 2. Wysokogórska równina leżąca w tej strefie, ciągnąca się od płaskowyżu jez. Titicaca aż po ok. 27° szerokości geogr. płd.
puna – step wysokoandyjski powyżej 3800 m. n.p.m.
Puna — wyspa w zatoce Guayaquil.
Punchao Cancha – Siedziba Dnia, świątynia w Pachacamac, zbudowana w formie platform tworzących piramidę, spełniała także funkcję administracyjną
Puno – miejscowość na wysokości 3860 m.n.p.m, nad jeziorem Titicaca
Puncuyoc – pasmo wzgórz położone na północ od doliny Vilcabamby. Znajdują się tam ruiny Inca Wasi.
Puquina — 1. Język, lub grupa spokrewnionych języków, nie należący do rodziny keczua ani ajmara, rozpowszechniony w momencie podboju hiszpańskiego w Qullasuyu. 2. Plemiona posługujące się jęz. puąuina. 3. Prowincja w Qullasuyu, prawdopodobnie część Omasuyu. 4. Termin używany czasem w odniesieniu do jez. Titicaca.
PuruchucoI – ruiny z czasów preinkaskich oddalone 7 km od Limy, częściowo odrestaurowane, przypuszczalnie pałac kacyka
Puruguay — plemię zamieszkujące tereny dzisiejszych prowincji Chimborazo i Bolivar w Ekwadorze, znane także jako Puruhua.
Qasqaparu – targ w centrum Cuzco w bok od głównego targu, przy ulicy General Buendia, tańszy i obsługujący klientów mówiących kiczua.
Qhalis Pukyu – żródło ćwierć league za fortecą Saqsay Waman, gdzie kąpali się młodzieńcy podczas ceremonii inicjacji
Qosqo – nazwa Cuzco w języku keczua
Qonchamarca – ruiny, poniżej Sayacmarka, odkryte w latach 80-tych XX wieku, a oczyszczone z roślinności dopiero w roku 2010
Queancalla — wzgórze i waka w Cuzco, w Chinchaysuyu.
Quebrada – wąwóz w okolicy jeziora Titicaca, wysokie, strome ściany o zabarwieniu sepiowym
Quenamari — masyw górski w Kordylierze Carabaya.
Quenco – droga w odległości 4,5 km od Cuzco, wiodąca szlakiem wodza Inki prowadzi do centrum ceremonialnego, które powstało dzięki naturalnemu ukształtowaniu skał.
Quibipay — jezioro, prawdopodobnie w pobliżu Cuzco.
Quibipay Pampa — Równina w pobliżu Cuzco, w Chinchaysuyu.
Quicpai – miejscowość pod Cuzco, gdzie Atahualpa w 1532 zgładził Huascara, jego zona i córki oraz najbliższe mu sosby
quichua — 1. Dolina śródandyjska o dogodnym dla rolnictwa klimacie. 2. prowincja i lud zamieszkały na zachód od Cuzco, w rejonie Abancay.
Quiguar — grupa etniczna z rejonu Cuzco.
Quilaco — plemię lub grupa plemion z północnych krańców Tawantinsuyu.
Quillay Sinca — plemię zamieszkałe w rejonie miasta Pasto w dzisiejszej Kolumbii, na wschód od terenów zajmowanych przez lud Pasto,
Quillis Cache — grupa etniczna z rejonu Cuzco.
Quincemil – wieś w wysokiej dżungli w dystrykcie Camanti w prowincji Quispicanchis departamentu Cuzco.
Quiqui Xana — dolina na południe od Cuzco, przez którą przepływa Vilcanota. Obecnie dystrykt Quiquijana w prow. Quispicanchis.
Quito — prowincja i lud (zwany też Panzaleo) z terenów, na których dzisiaj leży stolica Ekwadoru. północna stolica inkaskiego imperium; w 1534 roku zmieniona w hiszpańskie miasto San Francisco de Quito;
Quiya Chille — waka i równina między dwoma wzgórzami pod Cuzco, w Chinchaysuyu.
Qulla – hiszp. Colla, ludy i ziemie na Wyżynie Peruwiańsko-Boliwijskiej w zlewiskach jezior: Titicaca, Poopo, Copaisa i Uyuni.
Qumpa Pata – hiszp. Combapata, dystrykt i wieś w prowincji Canchis w departamencie Cuzco.
Pałac Prezydencki w Limie – połozony przy Plaza Mayor, zbudowany w 1938, na miejscu siedziby Tauli Cusco – kacyka rzeki Rimac.
Rabanto — miasto w prow. Chachapoyas. W pobliżu znajdowała się potężna forteca Cuelap, Dzisiaj dystrykt Levanto w prow. Chachapoyas.
Rada Indii – organ zarządzający Indiami Zachodnimi z ramienia króla Hiszpanii
Rawrana (Rawraya) – miejsce oddalone o 1 league od Cuzco, miejsce rodowe młodzieńców, w którym spędzali noc podczas ceremonii inicjacji
Rayangalla — miejscowość w pobliżu Vitcos.
Rimac Pampa – Plac Mówców lub Plac Rybaków; nazwa dzielnicy w Cuzco
Riobamba – pierwsze miasto założone przez konkwistadorów na terenach na północ od Peru
Runturaccay – zespół riun na dnie rozległej, gęsto porośniętej niecki poniżej przełęczy Warmiwanusqa. Pełnił funkcję punktu obserwacyjnego oraz tambo, czyli przydrożnego zajazdu. Główny budynek ma owalny obrys mórów i tylko jedno wejście. Nazwa pochodzi od słowa Runtu – „owalny”, „jajko”
Rumi Vaci — Kamienny Dom,
Sacllac Marca – kwadratowa wieża w twierdzy Sacsahuaman
Sacsaguaman, Sacssa Guaman — twierdza wznosząca się nad Cuzco (4 km od miasta), od strony północnej. Miała chronić Cuzco przed plemionami Antis
Salinas, Las Salinas — nazwa inkaska Cachipampa, miasto pod Cuzco, miejsce bitwy między Diego de Almagro i Hernando Pizarro.
San Francisco de Alfaro – miasto założone w roku 1604 w miejsce zniszczonego w roku 1594 przez indian Santiago del Puerto
San Jerónimo — miasteczko w dolinie Cuzco, dziś de facto dzielnica Cuzco, zamieszkana przez rody królewskie Inków wysiedlone przez Hiszpanów z centrum miasta.
San Juan de la Frontera de Huamanga – dziesiejsze Ayacucho w Peru
San Mateo – zatoka w okolicach równika
San Sebastian — dawniej miasteczko pod Cuzco, dziś jego dzielnica, sławna z piwa i piwiarni. Podobnie jak w San Jerónimo, także w San Sebastian Hiszpanie osiedlili rody królewskie Inków, które tam nadal mieszkają.
Sanga Cancha — rodzaj więzienia lub nazwa własna więzienia, W obrębie Cuzco były co najmniej dwa więzienia i zarazem waki, określane jako sanqa kancha, jedno w Chinchaysuyu, a drugie w Qullasuyu.
San Juan — dziś Puerto Rico, wyspa należąca do Wielkich Antylów. Obejmuje 8 761 km². Stolica San Juan
Santiago Chile – miasto założył w 12 lutego 1541 roku m.in. Pedro de Valdivia, Santiago de Azoca
Santuario de Rosa de Lima – Kościół i klasztor św. Róży z Limy, zbudowany obok domu, w którym urodziła się w roku 1728 święta Róża.
Samaipata – leży w górach, na obszarze dzisiejszej wschodniej Boliwii. W czasach Inków jako najbardziej wysunięty fort na wschód, stanowił ochronę przez wojowniczymi plemionami Guarani z regionu Gran Chaco. Konflikt z Guarani spowodowany był tym, że Inkowie na wschód udawali się w poszukiwaniu koki, ptasich piór oraz barwnika achiote. Fort położony był na wyniosłym wzgórzu, skąd rozpościerał się widok na wszystkie strony. Nie posiadał murów obronnych. Na szczycie znajduje się Inkaska huaca, skała o szerokości 60 m, długości 220 m, kształtem przypominająca pełzającego węża. Pokrywają go gigantyczne zgeometryzowane płaskorzeźby. Znajdował się tu także kompleks mieszkalno-administracyjny oraz tzw. Ślepe wrota, czyli trapezoidalne nisze (siedem po stronie północnej i pięć po południowej)
Sappi — waka pod Cuzco, w Chinchaysuyu, za Sacsaguaman.
Saqui Saguana – dolina na zachód od Cuzco, na drodze Chinchaysuyu; częściej występuje pisownia Xaquixaguana lub, współcześnie, Jaquijaguana.
Sati, Satis — plemię Antich zamieszkałe na północ od Vilcabamby.
Santo Domingo – Kościół św. Dominika z klasztorem z Limy, zbudowany w roku 1551. Znajduje sie tam obraz Matki Boskiej Częstochowskiej
Saua Ciray — Złączona Para; waka i szczyt górski na płn.-wsch. od Cuzco, nad doliną Lari. Bliźniaczy szczyt i waka Pitu Ciray
Saussa, Xauxa – dolina oraz prowincja Guanca lub część tej prowincji, będąca właściwą Shawsha w odróżnieniu od Hanan i Hurin Wanka. Współcześnie miasto i prowincja Jauja w dep. Junin.
Sayacmarca – „Trudno Dostępne MIasto” położone kilkaset metrów poniżej ruin Runturaccay. Zbudowane na płaskim wzgórzu z widokiem na Dolinę Aobamby
Sayhuite – tzw. Kamień z Sayhuite niedaleko Choquwquirau (miasta na granicy selwy) i Cuzco. Kamień bazaltowy o wymiarach 4 x 2,5 m, pokryty płaskorzeźbą z licznymi detalami (góry, domy, ludzie, zwierzęta, tarasy uprawne, sceny skłądania ofiar, oddawania pokłonów, jakby odzwierciedlenie świata)
Sicchu — podgrupa ludu Quito.
Sierra Nevada – Góry Śnieżne, konkwistadorzy tak określili wzniesienia wzdłuż wybrzeża, pokryte guano, czyli odchodami ptaków. Ten biały nalot soli sprawiał, że góry wyglądały jak ośnieżone.
Sillustani – kompleks inkaskich ruin nad jezioerm Umayo, w kształcie wież, o wysokościach 1-14 m. Zwane chulpas pełniły role mieszkań i grobowców
Sinakara – lodowiec, w języku Indian znaczy „Światło śniegu” lub „Światło lodu”, miejsce kultu Inków, czcili tu lód
Sinca — wzgórze i waka pod Cuzco, na północ od Sacsaguaman, w Chinchaysuyu.
Siquillapampa – wiejska rezydencja, do której przeniosła się Mama Rahua Ocllo (matka Huaskara), kiedy ten wymordował większość przyjaciół jej męża Huana Capaca
Sipan – peruwiański archeolog Walter Alva Alva odkrył tu – 35 km na wschód od Chiclayo, w dolinie Lambayeque – dwie wielkie piramidy i małzoleum królewskie kultury Mochica (VI w p.n.e.)
Soras — lud i prowincja na południe od Andahuaylas. Dzisiaj Soras, dystrykt w prow. Lucanas, dep. Ayacucho.
Stary Port – nazwa jaką Hiszpanie określali port w prowincji Manta
Sucsupanacas — ród wywodzący się od Viracocha Inki.
Surampalli – wiejska rezydencja króla Huayny Capaca, na południe od położonego nieopodal równika miasta Tumibamba
Surihualla – Hiszpanie tłumaczyli to jako Strusia łąka – położona na południe od Cuzco, dzielnica gdzie trzymano ptaki. Po konkwiście otrzymał ją Juan de Alcobaca, a potem jego syn ksiądz Diego de Alcobaca.
Święta Dolina Inków (Valle Sagrado de los Incas) – dolina ciągnąca się od Pisac wzdłuż koryta rzeki Vilcanota na północ od Cuzco, skrywająca wiele znaczących inkaskich ruin, takich jak Pisac, Yucay czy Ollantaytambo. Panuje tu klimat odpowiedni do uprawy kukurydzy, stanowiącej niezbędny składnik napoju chicha, który Inkowie pijali przy okazji wszelkich ceremonii. Okolica ta była więc regionem dla państwa Inków ważnym, prawdopodobnie nie tylko ze względu na potencjał rolniczy, bardzo urodzajne ziemie, lecz także jako istotne miejsce kultu. Wbrew powszechnemu mniemaniu Inkowie nie używali jednak pojęcia „Święta Dolina”; zostało ono ukute dopiero w roku 1950 w ramach promocji rajdu mającego się odbyć w tej okolicy,
Tallanas — plemię osiadłe na północ od doliny Moche.
Tambo — grupa etniczna z rejonu Cuzco.
Tambo de Locos – nazywany także Herbay Bajo, fortyfikacja obronna w państwie Guarco, podbitego przez Inków.
Tambo Machay – wysokogórskie kąpielisko źródlane, miejsce medytacji i rekreacji Inków, 7.5 km na północ od Cuzco. Miejsce miało według Inków moc magiczną
Taquile – wyspan na jeziorze Titicaca, 30 km od Puno. Od brzego do wioski prowadzi 600 stromych schodów. Mężczyźni ubieraja się podbnie do torreadorów, a kobiety w czarne chusty, z zakrytą twarzą – podobnie jak Hiszpanie w XVI wieku
Tomebamba – obecnie Cuenca, najwięszke miasto Inków na obszarze dzisiejszego Ekwadoru
Tampu Tocco – „Dom z oknami”, legendarne miejsce gdzie Inkowie ukryli skarby po upadku ostatniej stolicy Vilcabamby rządzonej przez Inke Tupac Amatu I
Tangarara — dolina na wybrzeżu, na płd. od Tumbez, obecnie miasto i prowincja Talara w dep. Piura.
Taraco — prowincja w Qullasuyu. Dzisiaj dystrykt w prow. Huancane, dep. Puno.
Tarapaca — prowincja w Quallasuyu, skrajnie północna prowincja Chile.
Tarma — dolina i prowincja, między Chinchay Cocha a Saussa, dziś miasto i prowincja Tarma.
Tawantinsuyu, Tawantin Suyu — Tawantinsuyu, Tawantin Suyu — Czwórkraj; dosłownie: cztery części (wzięte) razem. Terytorialnie oznacza ekumenę, całość znanego świata lub całość świata zorganizowanego przez imperialne Cuzco. Cztery dzielnice to: Chinchaysuyu, Antisuyu, Qullasuyu i Kuntisuyu.
Taya Cassa – prowincja Guanków, dzisiaj Tayacaja, prowincja w dep. Huancavelica (stolica Pampas).
Tequena — cieśnina łącząca na południu właściwe jez. Titicaca z jez. Winay Marka.
Tierra Firme – „stały ląd”, nazwa własna nadana przez Hiszpanów terenom leżącym na pograniczu dzisiejszej Panamy, Kolumbii i Wenezueli, podzielony przez króla na dwie części: Nueva Andalucia (Nowa Andaluzja) i Castila de Oro (Złota Kastylia).
Tiaguanaco — ruiny przedinkaskie na południe od jez. Titicaca, dzisiaj miasto Tiahuanaco w Boliwii.
Ticcicocha – jezioro lub źródło, na terenie pałacu Cassana w Cuzco, czczone i poświęcone Mamie Ocllo, uważanej za matkę inki oraz jedną z najbardziej szanowanych w Andach kobiet.
Titi Caca, Titicaca — Skała Żbika, wyspa na jeziorze o tej samej nazwie, zwana też Wyspą Słońca (hiszp. Isla del Sol). W Języku ajmara Chuymani
Titicaca – jezioro w Collasuyo znajduje się ok. 4000 metrów nad poziomem morza, rozciąga na obszarze 8290 kilometrów kwadratowych, święte dla Inków;; na granicy Peru i Boliwii
Tiu Puncu – brama w murze twierdzy Sacsahuaman. Brama Piaskowa – taka nazwa bo równinę przy murze pokrywa piasek z zaprawy
Tiwanaku – (Tiahuanaco, Huinai Marca – Wieczne Miasto) położony nad jeziorem Titicaca ośrodek kultury Tiwanaku, położone na wysokości 3825 m.n.p.m., której rozkwit przypadł na lata 250-1000 naszej ery. Cywilizacja ta rozprzestrzeniła się na górskich terenach Boliwii oraz w południowym Peru i wywarła znaczący wpływ na architekturę Inków, którzy przejęli na własny użytek świątynie Tiwanaku na Wyspie Słońca i Wyspie Księżyca.
Tombis, Tumbez – miasto na północnym wybrzeżu, obecnie w Ekwadorze, jedno z pierwszych hiszpańskich osiedli na wybrzeżu Pacyfiku
Tome Bamba — lokalna nazwa to Teniente Vasquez (Porucznik Vasquez), miejscowość, obecnie Cuenca w Ekwadorze. Ok. 10 km na północ od Cuenki znajduje się góra Pachamama.
Tome Bamba Pacha Mama — nazwa siedziby królewskiej w Tome Bamba.
Toro Muerto – na północ od Arequipy, odkrtyu tu wiele petroglifów (około 6000 rysunków)
Trujillo – z uwagi na łągodny klimat nazywane Miastem Wiecznej Wiosny i Młodości. Co roku w styczniu i we wrześniu odbywają się tu festiwale piosenek i tańców, między innymi tańca wybrzeża zwanego marinera. W okolicy ryby poławia się na łódkach z trzciny zwnych caballitos de totora.
Truxillo — miasto założone w roku 1535 przez Francisco Pizarro u wylotu doliny Moche, wg współczesnej ortografii Trujillo. Nazwa nawiązuje do hiszpańskiego Trufillo de Estramadura – rodzinnego miasta Pizarra
tsantsaI – w języku auca pomniejszona ludza głowa, trofeum wojenne plemienia Auca, zamieszkałych ekwadorska prowincję Oriente
Ttoco Cachi — dzielnica Cuzco, w Chinchaysuyu.
Tucman, Tucuman — prowincja w Qullasuyu, obecnie prow. Tucuman w Argentynie.
Tucuman – południowa prowincja Collasuyo, w północnej Argentynie
Tucuyricu – „Wszystkowidzący”, „Ten który wie wszystko”, miejsce w okolicy Vilcabamby, ostatni punk obserwacyjny przed Espiritu Pampa, także pełnił funkcję obserwatorium astronomicznego. Jest to kamienna platforma, z której obserwowano niebo (dobra widoczność Słońca, Wenus, Plejad i Oriona). Docierają tu inkaskie drogi z Urpipaty i Conevidayoc. Do Vilcabamby prowadzą 642 schody (około 2 km)
Tullumayo – potok w Cuzco
Tumibamba – położona w pobliżu równika indyjska stolica ludu Cańari w miejscu podbitego przez Tupaca Yapanqui miasta Surampalli; miejsce narodzin króla Huayny Capaca, które dostało nazwę jego panaca; obecnie miasto Cuenca, założone przez Hiszpanów w 1557 roku
Uallollo — nazwa szczytu górskiego.
Uancani — miejscowość na północ od jez. Titicaca, dzisiaj Huancane.
Umayo – jezioro około 34 km od Puno. Legenda głosi że jest zaczarowane i nie należy się w nim kąpać. Nad jeziorem jest Sillustani – kompleks inkaskich ruin, w kształcie wież, o wysokościach 1-14 m. Zwane chulpas pełniły role mieszkań i grobowców
Uros – pływające wyspy na jeziorze Titicaca, zamieszkałe przez lud Ajmara. Wyspy buduja z trzciny totora
Urpuy Huachac – wyspa w Chincha, siedziba bóstwa żeńskiego uważanego za matkę ryb.
Urqos — miejscowość na płd.-zach. od Cuzco, w dolinie Vilcanoty
Urqos Cocha — Jezioro Urqus,
Urubamba – miejscowość oddalona 78 km od Cuzco. Jest tu bardzo żyzna gleba, co pozwala na dwa zbiory w ciągu roku
Urubamba – rzeka, która przepływając przez miejscowość Urubamba zmienia nazwę z Vilcanota
Vallallo — waka z Chinchaysuyu.
Ventanillas de OtuzcoI – oddalone o 8 km od Cajamarca, gdzie znajduje sie kompleks grobowców z czasów przedinkaskich – groby wykute w skale w kształcie owalnych okien
Veragua – północno-zachodnia prowincja Nikaragui
Villca Nota Putina — waka z Qullasuyu, masyw górski na drodze z Cuzco do jez. Titicaca, na granicy płaskowyżu.
Villcabamba — w języku kechua Uduchowiona Równina, Święta Równina, Równina Duchów. Pampa to „równina”, Vilka to „święta”. Obszar położony na północny zachód od Cuzco, w okolicach rzeki Vilcabamba. Inkowie pod wodzą Manco Inca schronili się tam w roku 1539 po hiszpańskim podboju. Miała pełnić funkcję „zapasowej stolicy, zapasowego królestwa”. Świątynia Słońca określana przez kronikarzy jako „Uniwersytet Bałwochwalstwa”. Tego samego terminu używa się też w odniesieniu do inkaskiego miasta Vilcabamba, ostatniej stolicy Inków (wedle obecnej wiedzy leżało ono w okolicach współczesnej osady Espiritu Pampa). Określana też mianem Vilcabamba La Granda (Wielka Vilcabamba) lub Vilcabamba La Vieja (Stara Vilcabamba).
Istnieje też Nowa Vilcabamba (Vilcabamba la Nueva) – miasto, którego pełna nazwa brzmi San Francisco de la Victoria de Vilcabamba, zostało wybudowane przez Hiszpanów w zupełnie innej lokalizacji, do obsługi tamtejszych kopalni srebra.
Villcaconga, Villcacunga — przejście górskie na zachód od Cuzco, przed Limatambo.
Villcanota — (ajm.) Dom Słońca, świątynia w pobliżu Sicuani i nazwa rzeki Urubamba w górnym biegu, czyli na odcinku w pobliżu Cuzco, w Świętej Dolinie Inków.
Vinchu — strumień i miejscowość w pobliżu Guamangui.
Vinicunca – Góra Siedmiu Kolorów lub Tęcza z Kamienia. Swoje kolorowe zbocze odsłoniła po stopnieniu lodów, stając sie najnowszą atrakcją turystyczną Peru. Szczyt na wysokość 5400 m.n.p.m.
Viracocha Puncu – brama w murze twierdzy Sacsahuaman. Nazwa pochodzi od boga Viracochy.
Vitcos — miejscowość w Vilcabambie, koło dzisiejszej wioski Puquiura. Zbudował je Pachacutec. Front jego pałacu jest najdłuższym w Andach, posiada 12 portali, a kamienie są najlepiej obrobione biorąc pod uwagę inne budowle okolicy. Duże rolnicze zaplecze może świadczyć o tym, że mieszkało tu wiele osób. Tysiące tarasów znajduje się w dolinie rzek Vilcabamba, Rio Pampaconas i Rio Consevidayoc.
Wakkay Willka-Veronica – szczyt (5750 m.n.p.m.) – jednen z apus, górskich bóstw.
Wana Kawra – góra oddalnoa o półtorej league od Cuzco, Inkowie traktowali ją jako opiekuna swojej dynastii i opiekuna Cuzco
Wari – (zwana w XVI wieku Winaqi) kultura prekolumbijska rozwijająca się w latach 650-800 naszej ery, przede wszystkim w górskich okolicach Ayacucho, której wpływy sięgały jednak aż do wybrzeży Pacyfiku. Archeolodzy wciąż toczą spory na temat jej związków z istniejącą w tym samym okresie kulturą Tiwanaku. Inkowie przejęli od ludu Wari część jego tradycji, m.in. pismo węzełkowe kipu oraz system dróg łączących odległe prowincje.
Warmiwanusqa – Przełęcz Martwej Kobiety, w okolicy ruin Runturaccay
Watanay – rzeka w Cuzco
Wielka Rzeka – zwana też Rzeką Magdaleny, wpada do Morza między Cartageną a Świętą Martą, źródła bierze w górach peruwiańskich.
Wielkie Morze Południowe – pierwotna nazwa Pacyfiku
Winaqi – XVI wieczna nazwa państwa Wari
Winay Wayna – „Wiecznie Młody – Wiecznie Młoda” interesujący kompleks ruin położony niedaleko Machu Picchu (3 godziny marszu) i odkryty przez ekspedycję Paula Fejosa w latach 1940-1941. Wiele kamiennych kaskad i basenów. Dla Inków to także miejsce adoracji widocznego stąd szczytu Wakkay Willka-Veronica (5750 m.n.p.m.) – jednego z apus, górskich bóstw. Rosną tu dwa endemiczne gatunki orchidei
Wyspa Kogucia — (hiszp.) Isla del Galio, wyspa w zatoce Tumaco, w dzisiejszej Kolumbii, ok. 2° szerokości geograficznej północnej.
Wyspy Gigantów – dziś Małe Antyle, należące kiedyś do Wielkiej Brytanii — z wyjątkiem paru, a wśród nich wysp Guadelupy, Dominiki i Martyniki, które należały do Francji.
Wyspy Lukajskie – dziś Wyspy Bahama – 29 większych i 661 mniejszych – największa z nich to Andros na południowy wschód od półwyspu Floryda.
Wyspy Wielkanocne – wyspy zwane także Isla de Pascua, a przez tubylców Rapa Niu (WIelką Wyspą) lub Tepit-te-henua (Pępek Świata). Od Peru leżą około 4000 km, ale w XIX wieku dotarli tu peruwiańscy korsarze by zdobywać niewolników do prac przy wydobyciu guano.
Yana Qaqa – Skała Kochanków
Yana Cocha — Czarne Jezioro, Obecnie nazwa masywu górskiego między prowincjami Acomayo i Quispicanchi w dep. Cuzco.
Yana Yaco — Czarna Woda, rzeka.
Yauyo, Yauyos — lud i prowincja, obecne prowincje Yauyos i Huarochiri w dep. Limy.
Yawar Cocha — Krwawe Jezioro, jezioro w dzisiejszym Ekwadorze, prow. Imbabura
Yucay — dolina na północ od Cuzco, fragment doliny Vilcanoty, między Calca a Urubambą.
Yucay czy Ollantaytambo – Panuje tu klimat odpowiedni do uprawy kukurydzy, stanowiącej niezbędny składnik napoju chicha, który Inkowie pijali przy okazji wszelkich ceremonii. Okolica ta była więc regionem dla państwa Inków ważnym, prawdopodobnie nie tylko ze względu na potencjał rolniczy, lecz także jako istotne miejsce kultu. Wbrew powszechnemu mniemaniu Inkowie nie używali jednak pojęcia „Święta Dolina”; zostało ono ukute dopiero w roku 1950 w ramach promocji rajdu mającego się odbyć w tej okolicy.
Yahuarcocha – Krwawe Jezioro, leżące w prowincji Caranque. Nazwa pochodzi od wymordowania i wrzucenia do jeziora wodzów tej prowincji, którzy zbuntowali się władzy Inków – w czasach Huyana Capaca.
Yuncay Pampa — równina pod Cuzco, w Antisuyu.
yungas — doliny nadbrzeżne, nawadniane wodami spływającymi do Pacyfiku, oraz doliny w strefie montanii. Nisko położone, charakteryzują się gorącym klimatem i dogodnymi dla rolnictwa warunkami. Yunkowie, yungowie — mieszkańcy tych dolin, zwłaszcza mieszkańcy wybrzeża.
Yurac Rumi – Biały Kamień, wielka świątynia Słońca położona w sąsiedztwie Victos. Do istniejących głazów Inkowie dobudowali parterowe budynki, tworząc kompleks ku czci Słońca i najprawdopodobniej także wody
Zatoka Świętego Mateusza — zatoka na wybrzeżu dzisiejszego Ekwadoru, między Tumaco a Esmeraldas.
ziemia gorąca — (hiszp. tierra caliente) strefa gorącego klimatu, wybrzeże lub wschodnie stoki Andów.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook