W roku 1516 na tron Hiszpański wstąpił Karol I Hiszpański z dynastii Habsburgów. Dało to początek nowemu trendowi, w którym monarcha nie czuł się bezpośrednio związany ze swoimi poddanymi, kontaktując się z nimi poprzez stworzony, rozbudowany system biurokratyczny. Utworzono między innymi Radę do spraw Finansowych (Consejo Supremo de Hacienda), Radę do spraw Indii Zachodnich (Real y Supremo Consejo de Indias), Radę do spraw Państwowych (Consejo de Estadó), Radę Wojenną Indii Zachodnich (junta de Guerra de Indias).
Zamorskie terytoria Hiszpanii miały stabilną strukturę administracyjną, prawną i ekonomiczną, która skupiała się wokół dwóch centrów władzy:
- utworzone w roku 1535 w Ameryce Północnej, Karaibach i Filipinach wicekrólestwo Nowej Hiszpanii, ze stolicą w mieście Meksyk (azteckim Tenochtitlan); Należy nadmienić, że archipelag filipiński stanowił jedyne terytorium azjatyckie należące do Hiszpanii w okresie kolonialnym. Administracyjnie był częścią Nowej Hiszpanii i łączność z wicekrólestwem utrzymywał dzięki szlakom Galeon z Manili lub Nao z Chin, które były również głównym źródłem zaopatrzenia Nowej Hiszpanii w produkty dalekowschodnie: jedwab, porcelanę, wosk, herbatę i przyprawy.
- utworzone w roku 1542 w Ameryce Południowej wicekrólestwo Peru ze stolicą w Limie.
Oba wicekrólestwa dzieliły się jeszcze na:
- audiencje królewskie – odpowiedzialne za porządek prawny w regionach, zarządzane przez prezydenta;
- prowincje – autonomiczne jednostki terytorialno-administracyjne;
- kapitanie generalne – autonomiczne jednostki terytorialno-administracyjne. Kapitanie posiadały szeroko pojętą autonomię w kwestiach wojskowo-militarnych, a gubernator był zarazem kapitanem generalnym, czyli najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, który odpowiadał za utrzymanie sprawności bojowej mieszkańców, często zorganizowanych w milicje, oraz garnizonów wojskowych rozlokowanych w strategicznych punktach prowincji. Miało to na celu zapewnienie sprawnej obrony tak przed intruzami europejskimi, jak i rebeliami Indian. Inną rolą kapitana generalnego było organizowanie wypraw kolonizacyjnych na terytoria nieeksplorowane wcześniej przez Hiszpanów.
Władzę nad administracją i Kościołem sprawowało w imieniu króla dwóch wicekrólów. Wicekról miał do pomocy parę tak zwanych audiencias, czyli sądów najwyższych, zajmujących się sprawami administracyjnymi i kościelnymi.
Pierwszym powołanym przez króla Hiszpanii było Wicekrólestwo Nowej Hiszpanii. Utworzono je w roku 1511, ale funkcjonowało dopiero od roku 1526, po powołaniu Audiencji Santo Domingo. Utworzenie poszczególnych jednostek terytorialnych prezentuje poniższy wykaz.
1511 (funkcjonujące od 1526) – w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Audiencję Santo Domingo:
- kapitania Santo Domingo;
- prowincja Kuby i Florydy;
- kapitania Portoryko;
- Małe Antyle;
- prowincja Margarity;
- prowincja Wenezueli lub Caracas;
- prowincja Nowej Andaluzji lub Cumana.
1527 – w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Audiencję Meksyku:
- królestwo Nowej Hiszpanii i Meksyku;
- kapitania Jukatanu;
- królestwo Nowego Leonu.
1538 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Panamy:
- prowincja Tierra Firme.
1542 – w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Audiencję Gwatemali (Confines):
- prowincja Gwatemali;
- alcaldia Mayor Chiapas – Jednostka terytorialna zarządzana przez urzędnika królewskiego (alcalde mayor lub justicia mayor), który byt odpowiedzialny za jej administrację, rozwój ekonomiczny i przestrzeganie prawa;
- alcaldia Mayor San Salwadoru;
- prowincja Hondurasu;
- prowincja Nikaragui;
- prowincja Kostaryki.
1542 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Limy:
- corregimiento Limy – obszar znajdujący się pod administracją urzędnika królewskiego (corregidor), który byt odpowiedzialny za pilnowanie porządku i ściąganie trybutu od Indian;
- corregimiento Arequipy;
- corregimiento Chachapoyas;
- corregimiento Huamanga;
- corregimiento Huanuco;
- corregimiento Trujillo;
- corregimiento Cuzco.
1548 – w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Audiencję Guadalajary:
- królestwo Nowej Galicji;
- królestwo Nowej Yizcayi.
1548 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Bogoty:
- królestwo Nowej Granady.
1559 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Charcas:
- prowincja Charcas (Górne Peru);
- prowincja Tucuman;
- prowincja Santa Cruz de la Sierra;
- prowincja Moxos y Chunchos;
- prowincja La Platy;
- prowincja Paragwaju.
1563 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Quito:
- prowincja Quito.
1565 – 1575 i od 1605 – w Wicekrólestwie Peru utworzono Audiencję Chile
- kapitania Chile.
1583 – w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Audiencję Manili:
- archipelag Filipin;
- archipelag Marianów;
- wyspy Karoliny;
- wyspy Palau.
Przyglądając się szczegółowiej Wicekrólestwie Peru, można wykazać, że utworzono następujące audiencje:
Panama (1538) – na rysunku (1)
Lima (1543) – na rysunku (4)
Santa Fe de Bogota (1548) – na rysunku (2)
La Plata de los Charcas (1559)
Quito (1563) – na rysunku (3)
Chile (1563-1573; 1606) – na rysunku (6)
Buenos Aires (1661-1672; 1776)
Caracas (1786) – na rysunku (5)
Cuzco (1787)
W roku 1776 Król Hiszpanii Karol III w celu zwiększenia obrony południowych kolonii przed wpływami brytyjskimi i portugalskimi wyodrębnił z obszaru Wicekrólestwa Peru nowe Wicekrólestwo La Plata ze stolicą w Buenos Aires – obejmujące tereny dzisiejszej Argentyny, Urugwaju, Paragwaju i części Boliwii.
W strukturze administracyjnej najwyższe miejsce zajmował Wicekról, mianowany przez Króla Hiszpanii. Urzędy administracyjne w większości zapożyczono ze struktur Inkaskich.
- Corregimiento – w podziale administracyjnym określenie prowincji. Były jednostkami administracyjnymi i terytorialnymi korony Hiszpańskiej, zarządzanymi w imieniu Rady Indii przez wysokiego urzędnika Corregidora. Ich status zniesiono w roku 1784 na mocy dekretu Karola III.
- Corregidor – wicekrólewski urzędnik pełniący funkcję namiestnika prowincji (corregimiento). W ramach obowiązków kontrolował kacyków i system pracy przymusowej zwanym repartimiento. Podlegał on władzę polityczną (utrzymywał porządek i dobre funkcjonowanie miasta), administracyjną (zbierał podatki od mieszkańców danej jurysdykcji) i sądową (dbał o respektowanie prawa, rozstrzygał spory).
- Intendencias – od roku 1784 zastąpiły dotychczasowe okręgi, czyli prowincje. Utworzono siedem nowe obszary: Trujillo, Lima, Arequipa, Cuzco, Huamanga i Tarma.
- Cabildos – organ odpowiadający Ratuszowi lub Radzie Gminy. Organ miał wiele uprawnień administracyjnych – zbierał podatki, organizował zabawy i widowiska, dbał o czystość i bezpieczeństwo miast. Działały w stolicy, miastach, diecezjach.
W miastach władał Alcalde, czyli burmistrz zwyczajny, wybierany corocznie w tajnych wyborach przez grupę kierowaną przez „sędziego pokoju” w skład której wchodzili czterej radni, komornik i zarządca.
W miastach diecezjalnych władał burmistrz uprawniony, wybierany przez ośmiu radnych, dwóch wiernych, dwóch ławników lub zastępców z każdej parafii, prokuratora generalnego, burmistrza, trzech notariuszy i czterech reprezentantów miasta.
W miastach metropolitalnych burmistrza wybierano spośród encomenderos i spośród lokalnych notabli, którzy nie zajmowali innych, niezgodnych ze sobą stanowisk. W Limie wyboru dokonywało osiemnastu radnych, a obradom przewodniczył wicekról.
Radnych wybierał wicekról za zgodą monarchy lub przez wybór rady. - Kacyk – dawny curaca, czyli zarządca prowincji (u Inków prowincja to huarancas), pośrednik pomiędzy ludnością tubylczą a hiszpańską administracją kolonialną. Władza Hiszpańska zachowała władze lokalne u kacyków bo gwarantowało to szybsza i skuteczniejszą władze na obszarach trudno dostępnych, np. w Andach
- Varayoc – organ cywilny sprawowany przez tubylców, nie Hiszpanów, sprawujący władzę administracyjną nad miastem. Władza taka podlegała Corregidorowi.
- Syndyk – podwładny kacyka, zarządzał pachacas, czyli składową huarancas
- Sindico pachaca – zarządca dystryktu (o zasięgu pachaca)
Pierwszy Wicekról objął swoje rządy 15 maja 1544 roku, a ostatni zakończył rządy w roku 1824. Inne źródło podaje, że Wicekrólestwo Peru powołano dekretem króla Karola V i trwało do uzyskania przez Peru niepodległości w roku 1821 – w tym okresie rządzone było przez 40 wicekrólów.
W latach konkwisty role Wicekrólów obejmowali kolejno:
1544 – 1546 Blasco Núñez Vela
1546 – 1550 Pedro de la Gasca
1550 – 1552 Antonio de Mendoza
1552 – 1555 Melchor Bravo de Saravia y Sotomayor
1555 – 1561 Andrés Hurtado de Mendoza
1561 – 1564 Diego López de Zúñiga y Velasco
1564 – 1564 Juan de Saavedra
1564 – 1569 Lope García de Castro
1569 – 1581 Francisco de Toledo
W okresie kolonialnym:
- Garcia Hurtado de Mendoza IV markiz Cañete
1588 – 1609 - Baltasar de la Cueve
15.08.1674 – 7.07.1678 - Duque – z powodu zagrożenia ze strony piratów otoczył Limę murem. Budowa trwała w latach 1684-1687)
- Jose Antonio Manso de Velasco
1745-1761 - Manuel de Amat
12.10.1761 – 17.07.1776 - Manuel de Guirior
1776 – 1780 - Agustin de Jauregui y Aldecoa
20.07.1780 – 1784 - Teodoro de Croix
1784 – 1790 - Gabriel de Avilés Itúrbide y del Fierro
05.11.1801 – 20.08.1806 - Jose Fernando de Abascal y Sousa
20.08.1806 – 07.07.1816 - Joaquín González de la Pezuela Griñán y Sánchez de Aragón Muñoz de Velasco
07.07.1816 – 29.01.1821 - Jose de la Serna e Hinojosa – generał, zwany „Hrabią Andów”
29.01.1821 – 09.12.1824
Wykaz postaci pełniących funkcję Wicekrólów Peru
Cristobal Vaca de Castro
Urodzony ok. 149 w Hiszpańskim León.
Zmarł w roku 1566 w Valladolid.
Gubernator Peru. Prawnik, od 1536 oidor – czyli sędzia w Sądzie Królewskim w Valladolid, a od 1540 rycerz Zakonu Santiago.W 1540 został wysłany przez cesarza Karola V aby zaprowadzić zgodę pomiędzy frakcjami Gonzala Pizarra i Diego de Almagro Młodszego. Został także upoważniony do rządu nad kolonią w przypadku śmierci Francisca Pizarra.Wypłynął z Sanlúcar de Barrameda w dniu 5 listopada 1540, i przybył do Panamy w styczniu 1541, gdzie zreformował system sądownictwa. W drodze do Peru dowiedział się o zabójstwie Francisco Pizarro i wyborze Diego de Almagro Młodszego na gubernatora. Przybył do Quito 25 września 1541, gdzie zjednoczył siły królewskie przeciw niemu. Mianował siebie gubernatorem kolonii. 16 września 1542 na równinie Chupas pokonał wojska Almagra.W 1544 został zastąpiony przez pierwszego wicekróla Peru, Blasco Núñeza Velę. Núñez Vela aresztował go pod zarzutem sympatyzowania z buntem Gonzalo Pizarro. Był więziony w El Callao, a następnie wysyłany statkiem przez Panamę do Hiszpanii. W Hiszpanii był więziony pod zarzutem nielegalnego wzbogacenia się, ale po trzech latach w więzieniu został oczyszczony z zarzutów. Później został komandorem Zakonu Santiago. Był prezesem Rady Kastylii między 1557 i 1561. Zmarł w klasztorze San Agustín w Valladolid w 1566 roku.
Blasco Nunez de la Vela
Pierwszy Wicekról Peru
Urodzony w roku 1490 w Avila (Hiszpania).
Zmarł 18 stycznia 1546 pod Inaquito (Chile).
Funkcję wicekróla pełnił w okresie od 15 maja 1544 do 18 stycznia 1546.
W roku 1542 Król Hiszpanii, by wprowadzić nowe prawa, zaprowadzić porządek, ukrócić samowolę panująca w prowincjach Peru, rozwinąć gospodarkę i administrację, powołał wicekrólestwo i audiencję królewska w Limie. Na stanowisko namiestnika w randze wicekróla (virrey) powołano Blasca Nuneza de la Velę, który miał zastąpić oskarżonego o nadużycia finansowe Vaca de Castro.
Przekazanie urzędu nastąpiło 15 maja 1544 roku.
Będąc w Limie prowadził rządy terroru, karząc wszystkich, którzy sprzeciwiali się swojej władzy.
10 września 1544 Blasco Nunez de la Vela zasztyletował Juana Suárez de Carbajara – jednego z wysokich urzędników miejskich.
W wyniku tego zdarzenia tzw. „Audiencia„, składająca się z czterech wysokich urzędników, uwięziła wicekróla i nakazał odesłać go do Hiszpanii.
Podczas rejsu do Hiszpanii, na wyspie San Lorenzo koło Panamy, Vela został jednak uwolniony przez urzędnika, a statek wrócił do Tumbez. Vela przedarł się do Quito, gdzie zwerbował 200 żołnierzy lojalnych Koronie i ruszył na południe, zdobywając San Migual de Piura, Motupe i Trujillo. Jego celem było zdobycie Limy i odzyskanie władzy. Ostatecznie zawrócił do Quito, gdzie założył obóz obronny w obawie przed nadciągającym wojskiem Gonzalo Pizarro.
18 stycznia 1546 roku staje na czele królewskiej armii w bitwie pod Inaquito (Anaquito), w dolinie niedaleko Quito. Jego siły liczyły 400 żołnierzy, a Gonzalo Pizarro miał 700 żołnierzy.
Vela ginie w walne, raniony toporem w głowę i dobity przez czarnoskórego niewolnika.
Odrąbaną głowę Veli wbito na pikę, a ciało przewieziono do Quito i pochowano w katedrze. Po latach jego prochy przewieziono do Hiszpanii, do jego rodzinnego miasta Avila.
Pedro de la Gasca
Drugi Wicekról Peru
Urodzony w czerwcu 1485 w Navarregadilla.
Zmarł 13 listopada 1567 w Sigüenza.
Funkcję wicekróla pełnił w okresie od 10 kwietnia 1547 do 27 stycznia 1550 roku.
Gdy Hiszpanii Karol V dowiedział się o rebelii na terytorium Peru, odsunął od władzy Blasca Nuneza de la Vele i powołał na stanowisko prezydenta Królewskiej Audiencji w Limie duchownego Pedro de la Gaske.
W roku 1546 Gasca przybył do Panamy i tu dowiedział się o śmierci Veli.
Zaczął szukać stronników, a na początek zjednał sobie admirała Pedro de Hinojose, który przeszedł na jego stronę wraz z całą flotą Gonzalo Pizarra – 22 okręty.
Na jego stronę przechodzi coraz więcej stronników Gonzalo Pizarra, między innymi Diego Centeno.
Maszerując przez Trujillo, Huaylas, Jauja, Huamanga i Andahuaylas dociera do Cuzco. Pozyskuje coraz więcej stronników – jego armia liczy 700 arkebuzów, 500 piechurów i 400 kawalerzystów.
W Tumbez do Gasca przyłącza się Diego Centeno, ukrywający się przed ludźmi Gonzala po przegranej bitwie pod Huamanga.
Maszerując przez Trujillo, Huaylas, Jauja, Huamanga i Andahuaylas dociera do Cuzco. Pozyskuje coraz więcej stronników – jego armia liczy 700 arkebuzów, 500 piechurów i 400 kawalerzystów.
Armia Pizarro liczyła wówczas niewiele ponad 900 konkwistadorów.
9 kwietnia 1548 na równinie Anta w okolicy Cuzco, na błotnistym brzegu rzeki Xaquixaguana (Jaquijahuana) stanęły naprzeciwko siebie dwie armie. Do walki jednak nie doszło, bo większość wojsk Pizarra przeszło na stronę Królewską.
9 kwietnia 1548 la Gasca przewodniczy procesowi, w którym skazuje się Gonzala Pizarro i jego kapitanów na śmierć. Wyrok wykonano dzień później.
11 kwietnia la Gasca triumfalnie wkracza do Cuzco.
Wicekról łączy Nową Kastylię i Nowe Toledo w jedną prowincję, co kończy trwający od lat spór terytorialny Pizarra i Almagra.
Ponieważ nie udało mu się osiągnąć porozumienia w sprawie zniesienia encomiendy, z czasem zaczęły narastać rebelie kolonizatorów, które trwały w okresie 1550-1556.
La Gasca opuścił Peru i wrócił do Hiszpanii w roku 1550.
Antonio de Mendoza (Andres Hurtado de Mendoza y Cabrera)
Trzeci Wicekról Peru
Urodzony ok. 1490 lub 1495 w Grenadzie.
Zmarł 21 lipca 1552 w Limie.
Funkcję Wicekróla pełnił w okresie 1550–1552 i wicekról Nowej Hiszpanii od 17 kwietnia 1535 roku do 25 października 1550.
15 lat po śmierci Francisco Pizarro przybył do Peru nowy wicekról. Zastał tu 8 tysięcy Hiszpanów, z których zaledwie 489 korzystało z nadań ziemskich.
Mendoza porządkując kraj po wojnie domowej zakazał imigracji z Hiszpanii i zabronił samowolnego opuszczania przez Hiszpanów podległych mu terytoriów. Ponadto zebrał całość rozproszonej po kraju artylerii, wygnał naruszających prawo królewskie, budował miasta gdzie osiedlali się Hiszpanie. Dbał o dobre traktowanie Indian.
Tymczasem w Hiszpanii na tron wstąpił chciwy bogactw i despotyczny Filip II, któremu nie podobała się zbyt łagodna polityka wicekróla Mendozy. Odwołał go z funkcji i zawezwał do Hiszpanii, gdzie Mendoza po kilkunastu miesiącach zmarł.
Melchior Bravo de Saravia y Sotomayor
Urodzony w roku 1512 w Soria w Hiszpanii.
Zmarł w roku 1577.
Pełnił funkcję Wicekróla Peru w okresie 1552 – 1556 i gubernatora Chile.
Absolwent Kolegium Bolońskiego. Początkowo był oidoerm (sędzią) w Neapolu.
W roku 1547 został Gubernatorem Audienci Granady, w 1549 Gubernatorem Nowej Granady. Od 1549 Perdo de la Gasca przeniósł go do Limy. Niektóre źródła podają, że funkcje tymczasowego Gubernatora Peru pełnił od 21 lipca 1552 roku do 29 czerwca 1556.
W roku 1565 Król Filip II powołał Audiencje Concepcion w Chile. Melchior został mianowany jej gubernatorem, rządy objął we wrześniu 1567 roku i pełnił je do roku 1575.
Był krytykowany za swoje poczynania na płaszczyźnie wojskowej i socjalnej.
Przytłoczony krytyką Bravo obronił się przed królem i oskarżył Audiencię o intrygi przeciwko niemu. Mimo to ponownie poprosił o zwolnienie go z urzędu. Król Filip przyjął rezygnację w 1573 roku. Bravo powrócił do Hiszpanii w roku 1575 i zmarł w swoim rodzinnym mieście w 1577 roku. Został pochowany w głównym kościele w Soria.
Diego Lopez de Zuniga – hrabia Nieva
Szósty Wicekról Peru
Urodzony w roku 1510.
Zmarł 20 lutego 1564 w Limie.
Objął funkcję Wicekróla Peru 20 lutego 1561 i rządził do 1564 roku.
Lope Garcia de Castro
Nie znana jest data jego urodzin.
Zmarł w roku 1576 w Madrycie.
Funkcję Wicekróla pełnił w okresie od 2 września 1564 do 26 listopada 1569 roku.
Pragnął uzyskać jak najwięcej informacji na temat historii Inków. Nakazał odszukanie znawców pisma węzełkowego kipu – ale odnaleziono tylko czterech sędziwych kipucamayac.
Francisco de Toledo
Urodzony 10 lipca 1515 w Oropesa.
Zmarł w roku 1584 w Escalonie.
Funkcję Wicekróla Peru pełnił w okresie od 26 listopada 1569 do 23 września 1581.
Francisco de Toledo jest przez historyków uznawany za okrutnego, nie mającego skrupułów człowieka oraz nieprzychylnie ustosunkowanego do Indian. Inny historyk – Rowe – nie zgadzał się z tym poglądem uważając, że Toledo mógł być w życiu prywatnym człowiekiem ograniczonym i okrutnym, a jednak w oficjalnych sprawach państwowych był uczciwym i sumiennym, wymagającym od swych podwładnych uczciwości i staranności przy opracowaniu przedstawianych mu następnie raportów. Sprawozdania które pisał Toledo są tendencyjne i mało wiarygodne.
Rowe uważa, że rozpisane przez wicekróla kwestionariusze z zapytaniami o zwyczaje i historię Inków są najbardziej wartościowymi sprawozdaniami, ponieważ są szczegółowe i dokładne. Raporty te mogą rzeczywiście być wartościowe przy studiowaniu historii Inków, ale tylko w sprawach, które nie wkraczają w żywotne interesy Hiszpanów. Szczegółowe opracowanie dzieła nie jest dowodem jego wiarogodności, tym bardziej jeśli uwzględnimy, że napisane zostało z polecenia człowieka nieprzychylnie nastawionego do Indian. Toledo w swej relacji pt. Informaciones que mandó levantar el Virrey Toledo sobre los Incas – wysłanej dnia 1 marca 1572 roku królowi hiszpańskiemu do przeglądu – napisał że król hiszpański jest jedynym panem ziemi, a Inkowie i ich kacykowie są tyranami, którzy doszli do władzy gwałtem, że król hiszpański ma prawo do darowania tej ziemi i jest panem wszystkich rud i kopalń, wszystkich posiadłości słońca i innych bożków oraz wszystkich skarbów i przedmiotów znajdujących się w grobach.
Takie podejście doprowadziło do poważnego obniżenia wiarogodności tych raportów, które mimo to mogły być jasno, przejrzyście, a nawet krytycznie napisane. Najnowsze wydanie sprawozdań wicekróla przygotował Roberto Levillier w pracy pt. Don Francisco de Toledo, supremo organizador del Peru, wydanej w latach 1935—1942 w Buenos Aires.
Aby jeszcze bardziej podkreślić „oficjalność” swej relacji, wydał Toledo polecenie kosmografowi Pedro Sarmiento de Gamboa, aby na podstawie przedstawionej mu kopii relacji napisał historię, która by ostatecznie wykazała, że Hiszpanie przybyli do Peru tylko po to, aby przywrócić tam porządki zgodne z wolą Boga, czyli absolutne panowanie Hiszpanów.
Funkcję Wicekróla Peru pełnił w okresie od 26 listopada 1569 do 23 września 1581.
Podczas sprawowania swojego urzędu tak wiele uchylił praw i statutów nadanych przez Inke Pachacuteca, że Indianie ironicznie nazywali do drugim Pachacuteciem. Za swoich rządów opanował i uporządkował sytuacje w objętym rebelią kraju, stworzył system, który dał mu władzę na Indianami, by byli posłuszni i wyzyskiwani. Zreformował i dozbroił armię.
Wprowadził tzw. reducciones – przymusowe przesiedlenia ludności wiejskiej do miast, co miało ułatwić pobieranie daniny i nawracanie ich na wiarę katolicką – od jego imienia określano mianem „redukcji toledeńskich”.
W systemie encomienda Indianie musieli świadczyć pracę i daninę na rzecz swoich Hiszpańskich panów, czyli tzw. encomendero.
W roku 1572 zlecił namalowanie serii obrazów, ukazujących prekolumbijskich władców Peru i wysłał ją Filipowi II do Madrytu. Obrazy spłonęły w pożarze w roku 1734.
W roku 1574 zatwierdził rotacyjny system pracy, tzw. mita. Jednak ten system nie miał nic wspólnego z mita stosowaną przez Inków.
Wprowadził tzw. mita de obrajes – czyli prace w tkalniach, gdzie produkowano tkaniny na potrzeby rynku wewnętrznego i na eksport.
Toledo wprowadził dekret zakładający, że po kilku pokoleniach ziemia Hiszpańskich encomenderos miała przechodzić na własność korony. Miało to zahamować proces znacznego bogacenia się właścicieli ziemskich.
Zaprojektował reformę administracji – likwidację osad indiańskich, a wprowadzenie ośrodków wzorowanych na miastach Hiszpańskich. Te nowe miasta stały się podstawą podziału administracyjno-kościelnego, tworząc tzw doktryny, czyli doctrinas. Celem reformy było zatem osłabienie i likwidacja encomenderos, zwiększenie dochodów dla Hiszpanii i poprawienie działalności misjonarskiej.
Reformy toledańskie zakończyły trwający około pięćdziesięciu lat okresu wczesnokolonialny, zwanym w literaturze okresem przemian (periodo de transicion).
Gdy na moście przed Vilcabambą został zamordowany jego wysłannik udający się na pertraktacje do ówczesnej stolicy Inków, Toledo wydał rozkaz zdobycia Vilcabamby. Wojska Toledo pojmały Inke Tupaca Amaru, który w królewskich szatach i z królewskimi insygniami został wprowadzony na główny plac Cuzco na złotym łańcuchy – pamiątką po jego przodkach.
W Cuzco przeprowadzono szybki proces i skazano go na ścięcie. Toledo miał nadzieję, że zabicie Inki zgasi w inkaskim narodzie myśli wolnościowe, ale jak pokazał historia bardzo się mylił.
Na głównym placu Cuzco znów wprowadzono Tupaca Amaru, tym razem w żałobnych szatach, z rękami związanymi do tyłu, ciągniętego za mułem. Przeprowadzono okrutną egzekucję – ściętą głowę osadzono na palu. Jednak z uwagi na to, że Indianie przez dwa dni nieustannie modlili się przy tym palu, głowa została usunięta.
Toledo ścigał także pozostałych członków rodziny władcy – z jego dzieci ocalała jedynie córka – Juana Pilcowato.
Garcia Hurtado de Mendoza IV markiz Cañete
Urodzony: 21.VII.1535 w Cuenca
Zmarł 15.X.1609 w Madrycie
Rodzice: Andrés Hurtado de Mendoza i Maria Magdalena Manrique
Funkcję Wicekróla pełnił w okresie 10.VII.1588 – 24.VI.1596
Garcia był synem Andreasa, który pełnił funkcję Wicekróla Peru w latach 1555 – 1561.
W 1557 roku Garcia Hurtado de Mendoza został mianowany na gubernatora Kapitanii Generalnej Chile. W pierwszej kolejności postanowił odbudować miasto Concepcion, a następnie zorganizować ofensywę przeciw wojownikom Mapuches, których wodzem po śmierci Lautaro został Caupolican.
Armia de Mondozy liczyła 600 żołnierzy, 1000 koni i 6 armat – odniosła zwycięstwa w walkach o Concepcion i Andalican.
Kierując się na południe zakłada dwa forty: Canete de la Frontera i Osorno. Dociera do zatoki Ancud.
W Canete urząd kasztelana objął Alonso de Reinoso.
Caupolica zorganizował atak na Canete, ale jego zamiary zdradził Hiszpanom jeden Indianin.
20 stycznia 1558 w bitwie o Canete Hiszpanie pokonali wojowników Mapuches. Caupolican uciekł, ale ścigał go de Reinoso. Wódź Mapuches został schwytany, doprowadzony przed sąd i skazany na śmierć przez nabicie na pal.
Na obszarze Chile wojownicy Mapuches prowadzą walki partyzanckie, napadając na Hiszpańskich encomiendy i na yanaconas. Walki te skłoniły gubernatora Mendozę do podjęcia ostatecznego ataku na wojska araukańskie.
Na początku grudnia 1558 roku wyrusza z 300 osobowym oddziałem do nowopowstałego fortu Quiapo – który, jako swoją główną siedzibę zbudowali wojownicy Mapuches. Hiszpanie wygrywają wieszając 100 araukańskich wojowników.
Mediacje z kacykiem Cuyomanque doprowadzają do zakończenia konfliktu i podporządkowaniu się Indian władzy Hiszpańskiej.
W połowie 1560 roku Mendoza został zmuszony do opuszczenia sprawowanego urzędu – z uwagi na rzekome nadużycie władzy. Musiał powrócić do Hiszpanii i tam oczyścić się z zarzutów, które przeciwko niemu wysunęła Audiencja w Limie, na podstawie skarg Francisca de Aguirrego i Francisca de Villagry.
Osobiste wpływy Mendozy na dworze Króla Filipa II pozwoliły mu odeprzeć zarzuty przed Radą Indii. Ostatecznie 10 lipca 1588 został mianowany nowym Wicekrólem Peru.
Do Peru wyruszył 13 marca 1589 roku z portu Sanlucar de Barrameda, płynąc przez wybrzeże karaibskie do Nombre de Dios, potem drogą lądową do Panamy. Następnie drogą morską dopłynął w dniu 28 listopada 1589 do portu Callao. Towarzyszyła mu jego żona Teresa de Castro y de la Cueva.
Do Limy dotarł 6 stycznia 1590 roku witany z wielkimi honorami.
W roku 1591 na cześć swojej żony zakłada miasto Castrovirreyna.
Funkcję Wicekróla Peru pełnił do 24 czerwca 1596 roku.
Duque
W zawiązku z zagrożeniem ze strony piratów podjął decyzję o zbudowaniu muru obronnego wokół Limy. Mur wzniesiono w latach 1684-1687. Miał 12 km długości, 6 m szerokości, a wysokość zmienną, 5 – 6 m. Zewnętrzną stroną wykonano z adobe, a wewnętrzną wypełniono ziemią i kamieniami. Mur wyposażono w 34 bastionów i 11 bram.
Ostatecznie mur rozebrano w latach 1868-1870 – materiał z jego rozbiórki wykorzystał Henri Meiggsa budując Centralną Kolej Transandyjską
Manuel Amat
XXXI Wicekról Peru
Urodzony w 1704
Zmarł w 1782
Funkcję Wicekróla pełnił w okresie 1761 – 1776
Początkowo był zarządcą Chile, a w Peru objął wicekrólestwo w roku 1761.
Znany jako władca twardy, ale zainteresowany budownictwem i architekturą.
Mówił po kastylijsku z bardzo silnym akcentem katalońskim, dlatego gdy był już w podeszłym wieku i stracił zęby,miał trudności z wymówieniem niektórych słów.
Za jego panowania Lima wspaniale się rozwinęła i rozrosła. Usunięto zniszczenia po trzęsieniu ziemi, zwiększono obronność wicekrólestwa, wzmocniono mury obronne Limy, zakończono budowę cytadeli (Fort Real Felipe) w Callao, ufortyfikowano wyspę Juan Fernandez, założono szkołę artyleryjską, rozwiązano spory graniczne z Brazylią.
Lima została podzielona na okręgi administracyjne. W roku 1771 wzniesiono Palacio del Prado (zwany też El Prado), w kościołach Santo Domingo i Nazarenas rozpoczęto budowę wież, powstała posiadłość rodziny Presów, a także aleje Bosych (Alameda de los Descalzos), Wodna (Paseo de Aguas) i Nowa (Alameda del Acho).
Amat był artystycznym patronatem wielu budowli.
Okres jego panowania to czas odbudowy stolicy po trzęsieniu ziemi, ale Amat znany był z życia ponad stan. Mając 58 lat wdał się w romans z aktorką Micaelą Villegas urodzoną w roku 1739, zwaną Perricholli. Micaela urodziła w roku 1760 syna, który otrzymał imię po ojcu – Manuel.
Po kilku skandalach towarzyskich związanych z Micaelą 4 grudnia 1776 Amat opuszcza Limę, powraca do Hiszpanii, żeni się ze swą bratanicą lub siostrzenicą. Umiera w roku 1782.
Kapitanie Generalna
W podziale administracyjnym ziem zamorskich utworzono za panowania Karola I i Filipa II mające znaczenie strategiczne i wojskowe, następujące Kampanie Generalne
- W roku 1526 w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Kapitanię Generalną Santo Domingo – która odpowiadała za obronę Małych i Dużych Antyli oraz Florydy (później podległej gubernatorowi Kuby) i części Wenezueli. Stolicą prowincji było Santo Domingo de Guzman założone w 1496 roku przez Bartolome Kolumba;
- W roku 1541 w Wicekrólestwie Peru utworzono Kapitanię Generalną Chile – zarządzała przybrzeżnymi obszarami Pacyfiku w Ameryce Południowej, od pustyni Atakama do Cieśniny Magellana, jednakże rzeczywistą granicę prowincji stanowiła rzeka Biobio, która oddzielała hiszpańskie osiedla od ziem Indian Araukanów (Mapuches). Główny ośrodek władzy znajdował się w Santiago de Chile, mieście założonym w 1541 roku przez Pedra de Valdivię;
- W roku 1542 w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Kapitanię Generalną; Gwatemali – jej tereny rozciągały się od prowincji Chiapas w dzisiejszym Meksyku aż do granicy między Kostaryką a Panamą. Pod jej jurysdykcją znajdowała się duża część Ameryki Środkowej, a tamtejszy kapitan generalny urzędował od 1542 roku w Santiago de los Caballeros de Guatemala (aktualnie La Antigua);
- W roku 1565 w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Kapitanię Generalną Filipin – która stała na straży obecności hiszpańskiej na Dalekim Wschodzie. Pod jej urysdykcją znajdowały się wyspy archipelagu filipińskiego oraz Mariany, Guam, Karoliny i Palau. Pierwszą stolicę prowincji utworzono w roku 1565 w Cebu, a w 1571 roku przeniesiono do Manili;
- W roku 1565 w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Kapitanię Generalną Jukatanu – która odpowiadała za utrzymanie hiszpańskiej władzy na półwyspie Jukatan i otaczających go wodach Zatoki Meksykańskiej oraz Karaibów. Główną siedzibą kapitana generalnego stała się Merida, założona w 1542 roku przez Francisca de Monteja „El Mozo”, a głównym portem prowincji było Campeche, założone w roku 1540;
- W roku 1582 w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii utworzono Kapitanię Generalną Portoryko – jej terytorium tworzyły dwie wyspy: Portoryko i Mona. Głównym zadaniem prowincji była obrona przed Karaibami, a od lat dwudziestych XVII wieku przed Anglikami, Holendrami i Francuzami, którzy zaczęli osiedlać się na Małych Antylach. Stolicą było San Juan Bautista, założone w 1509 roku przez Juana Ponce de Leona.
Analizując historię podboju ziem Inków, należy przyjrzeć się szczegółowiej Kapitanii Generalnej Chile (Capitanía General de Chile) zwanej również Gubernatorstwem Chile (Gobernacion de Chile). Był to wydzielonym administracyjnie obszar hiszpańskiego wicekrólestwa Peru. Kapitania istniała od 1541 do 1818 – roku ogłoszenia niepodległości Republiki Chilijskiej.
Gubernatorzy Kapitanii Chile:
1540 – 1547 Pedro Gutiérrez de Valdivia lub Valdiva
1547 – 1549 Francisco de Villagra Velázquez
1549 – 1553 Pedro Gutiérrez de Valdivia lub Valdiva
1553 – 1555 Francisco de Villagra Velázquez
1556 – 1557 Francisco de Villagra Velázquez
1557 – 1561 García Hurtado de Mendoza y Manrique
1561 – 1563 Francisco de Villagra Velázquez
1563 – 1565 Pedro de Villagra y Martínez
1565 – 1567 Rodrigo de Quiroga López de Ulloa
1567 – 1575 Okres rządów Royal Audiencia of Santiago
1575 – 1580 Rodrigo de Quiroga López de Ulloa
1580 – 1583 Martín Ruiz de Gamboa de Berriz
1583 – 1592 Alonso de Sotomayor y Valmediano
1592 – 1592 Pedro de Viscarra de la Barrera
1592 – 1598 Martín García Óñez de Loyola
1598 – 1599 Pedro de Viscarra de la Barrera
1599 – 1600 Francisco de Quiñónez
1600 – 1601 Alonso García de Ramón
1601 – 1605 Alonso de Ribera y Zambrano
1605 – 1610 Alonso García de Ramón
1610 – 1611 Luis Merlo de la Fuente Ruiz de Beteta
1611 – 1612 Juan de la Jaraquemada
1612 – 1617 Alonso de Ribera y Zambrano
1617 – 1618 Fernando Talaverano Gallegos
1618 – 1620 Lope de Ulloa y Lemos
1620 – 1621 Cristóbal de la Cerda y Sotomayor
1621 – 1624 Pedro Osores de Ulloa
1624 – 1625 Francisco de Alava y Nureña
1625 – 1629 Luis Fernández de Córdoba y Arce
1629 – 1639 Francisco Laso de la Vega y Alvarado
1639 – 1646 Francisco López de Zúñiga y Meneses
1646 – 1649 Martin de Mujica y Buitrón
1649 – 1650 Alonso de Figueroa y Cordova
1650 – 1656 Francisco Antonio de Acuña Cabrera y Bayona
1656 – 1662 Pedro Porter y Casanate
1662 – 1662 Diego González Montero Justiniano
1662 – 1664 Ángel de Peredo
1664 – 1667 Francisco de Meneses Brito
1667 – 1670 Diego Dávila Coello y Pacheco
1670 – 1670 Diego González Montero Justiniano
1670 – 1682 Juan Henríquez de Villalobos
1682 – 1692 Marcos José de Garro Senei de Artola
1692 – 1700 Tomás López Marín y González de Poveda
1700 – 1709 Francisco Ibáñez de Segovia y Peralta
1709 – 1716 Juan Andrés de Ustariz de Vertizberea
1716 – 1717 José de Santiago Concha y Salvatierra
1717 – 1733 Gabriel Cano de Aponte
1733 – 1734 Francisco Sanchez de la Barreda y Vera
1734 – 1737 Manuel Silvestre de Salamanca Cano
1737 – 1744 José Antonio Manso de Velasco y Sánchez de Samaniego
1745 – 1746 Francisco José de Ovando y Solís Rol de La Cerda
1746 – 1756 Domingo Ortiz de Rosas y García de Villasuso
1755 – 1761 Manuel de Amat y Junyent
1761 – 1762 Félix de Berroeta
1762 – 1768 Antonio de Guill y Gonzaga
1768 – 1770 Juan de Balmaseda y Censano Beltrán
1770 – 1772 Francisco Javier de Morales y Castejón de Arroyo
1772 – 1780 Agustín de Jáuregui y Aldecoa
1780 – 1780 Tomás Antonio Álvarez de Acevedo Ordaz
1780 – 1787 Ambrosio de Benavides Medina Liñán y Torres
1787 – 1788 Tomás Antonio Álvarez de Acevedo Ordaz
1788 – 1796 Ambrosio Bernardo O’Higgins y O’Higgins
1796 – 1800 José de Rezabal y Ugarte
Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook