Czym jest tykwa i jakie znaczenie miała w kulturze andyjskiej? Otóż jest to pnąca, jednoroczna roślina – jej łacińska nazwa brzmi Lagenaria Ser.  Ta tropikalna roślina z rodziny dyniowatych oprócz Ameryki Południowej uprawiana jest także w Afryce środkowej i południowej i na Madagaskarze- ale jako roślina introdukowana obecne występuje niemal na wszystkich kontynentach.

Tykwę charakteryzują pędy dochodzące do 2,5 metra, duże liście, o długości 10–14 cm., białe kwiaty oraz owoce – najbardziej rozpoznawalne. Są zdrewniałe i osiągają wielkość od 10 cm do 1 m. Mogą osiągać różne kształty (okrągłe, gruszkowate, podłużne). Kolor owocu zależny jest od gatunku. Owoce niektórych gatunków nadają się do jedzenia.

Wśród plantatorów najpopularniejsze odmiany obok lagenaria siceraria – zwanej tykwą pospolitą lub kalebasą to lagenaria abyssinica, lagenaria breviflora, lagenaria guineensis, lagenaria rufa i lagenaria sphaerica.

Tykwę stosowana jest jako roślina ozdobna, a jej owoce do celów dekoracyjnych. Zrywa się je, gdy są już w pełni dojrzałe, czyli gdy zaczynają twardnieć i robią się lekkie, co pozwala zapobiec gniciu. Po zbiorze należy przechowywać je w suchym pomieszczeniu aż do całkowitego wysuszenia.

Wysuszone i wydrążone owoce służą w wielu rejonach świata jako perkusyjne instrumenty muzyczne (Afryka i Brazylia – shekere czy berimbau, Ameryka Łacińska – marakasy).

Z tykwy wykonuje się kubeczki do picia Yerba mate, a także naczynia, łyżki i pojemniki. Artyści z Huancayo nazywają swoje rzeźbione małym nożykiem tykwy mianem mates.

Jaki związek ma tyka z Peru? Bardzo duży. Tykwy mają w kulturze andyjskiej długą historię i szerokie zastosowanie praktyczne. Używało się ich już w czasach preinkaskich, najczęściej jako naczynia, pojemniki, grzechotki, stosowano w ludowej medycynie, a także jako powietrzne pojemniki przy budowie łodzi. Obecnie to głównie towar pamiątkarski dla ogromnej rzeszy turystów z całego świata.
W Ameryce Południowej stosowano odmianę Lagenaria vulgaris, zwaną mate burilados.
Dla podkreślenia ich walorów dekoracyjnych stosowano zdobienia wykonywane rylcem.
Andyjscy plantatorzy potrafią uzyskać nienaturalne kształty tykw, poprzez ich przewiązywanie palmowymi liśćmi, jeszcze w okresie ich wzrostu. Można w ten sposób uzyskać kształt butelki czy bukłaka z cienkim, fantazyjnie wygiętym ogonkiem.

Andyjscy dekoratorzy stosują cztery podstawowe style zdobienia:

• Patyczek maczany w kwasie – stosowane na północnym wybrzeżu, wzory geometryczne lub roślinne;
• Styl ayacuchański – zdobienie tykwy bardzo drobnym wzorem, który pokrywa niemal całą powierzchnię owocu. W wykonane zdobienia wciera się następnie czarny barwnik, który jest doskonale widoczny na lekko żółtawej skorupie owocu;
• Przypalanie – najpopularniejsza metoda, polegająca na pokrywaniu tykwy rytymi rysunkami, przypalanymi następnie tak, by uzyskać paletę odcieni brązu kontrastujących z białymi liniami rytu;
• Barwienie chemiczne – najnowocześniejszą metoda jest barwienie środkami chemicznymi, uzyskując jaskrawe kolory, tworzące tło dla rytych kompozycji.

Na tykwach znaleźć zatem możemy sceny z życia Andyjskich mieszkańców, górskie krajobrazy, lamy itp.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook