Ekspedycje ratunkowe wysłane przez Pizarro do obleganego Cuzco. W roku 1536 Inkowie rozpoczęli rewolucje, którą zainicjował Manco Inka. Z uwagi na to, że był on w tym okresie więziony w Cuzco przez Hiszpanów, rolę organizatora rebelii przejął Villac Umu – główny kapłan świątyni Coricancha.

Manco Inka, który do tej pory stosował metodę dyplomatycznej negocjacji, skłonił się do podjęcia walki, widzą jak konkwistadorzy traktują Indian, jego rodzinę, jak grabią i niszczą dorobek jego przodków. Manco Inca zdawał sobie sprawę, że walka na otwartym terenie z kawalerią hiszpańską, która wykorzystywała konie, była dla armii inkaskiej skazana na niepowodzenie. Jednak z uwagi na ukształtowanie peruwiańskiego terenu, zrodziła się dla Inków szansa odwrócenia tej sytuacji.

Na wiosnę 1536, Francisco Pizarro przebywający w budowanym przez siebie mieście Ciudad de los Reyes (obecnie Lima), skierował do obleganego przez wojska inkaskie Cuzco kilka ekspedycji ratunkowych. Problem polegał na tym, że droga z Limy do Cuzco prowadziła przez andyjskie, głębokie wąwozy. Oddziały hiszpańskie wpadały w pułapkę stosowana przez Indian. Inkaski generał Quizo stosował taktykę polegająca zamykaniu Hiszpanów w andyjskich dolinach, a następnie zrzucaniu na nich z góry wielkich głazów. W górskich warunkach konie stawały się dla Hiszpanów niemal bezużyteczne, poruszały się niezdarnie i powoli, a ponadto andyjskie wysokości powodowały u konkwistadorów tak zwaną mai de altura, czyli chorobę wysokościową, która znacznie obniżała ich zdolność do walki.
Na początku maja 1536 roku Francisco Pizarro wysyła z Limy do Panamy emisariusza po posiłki i zakup broni oraz kilka ekspedycji ratunkowych.
• Pierwsza ekspedycja, skierowana w kierunku Huamangi, by obsadzić newralgiczne skrzyżowanie inkaskich dróg w Vilcashuaman, dowodzona przez Francisca Mongrojevo de Quinonesa. Ten 30-osobowy oddział w okolicach Parcos, żywcem spalili dwudziestu czterech indiańskich kacyków, co miało zniechęcić Inków do ewentualnego ataku. Do walk jednak doszło, a największą klęskę Hiszpanie ponieśli zmiażdżeni kamieniami w górach Chocorvo niedaleko Huamangi, gdzie ocalało tylko 4 konkwistadorów.
• Druga ekspedycja skierowana bezpośrednio do Cuzco ruszyła pod dowództwem Gonzala de Tąpię. Oddział składający się z siedemdziesięciu jeźdźców kierował się inkaską drogą nadbrzeżną na południe, po około stu siedemdziesięciu kilometrach skręciła na wschód, dotarła do głównej inkaskiej drogi „capac nan” łączącą wybrzeże z Cusco. Ta droga weszli w andyjskie wąwozy i w wąwozie Huitara, na wysokości 4500 metrów, oddział został niespodziewanie zaatakowany przez siły Inków. Generał Quizo odniósł swoje pierwsze zwycięstwo, a ocalałych konkwistadorów i odrąbane głowy poległych Hiszpanów dostarczył Manco Ince.
• Trzecia ekspedycja pod dowództwem kapitana Alonsa de Gaete liczyła 20 konkwistadorów. Towarzyszy im orszak Cusiego Rimaca — jednego z braci Manco Inki, którego Pizarro rozkazał pospiesznie koronować na nowego, marionetkowego inkę. Jednak, kiedy oddział oddalił się od Limy, ludzie Cusiego Rimaca potajemnie nawiązali kontakt z generałem Quizo i przeszli na jego stronę. Wojska Quiza i Cusiego Rimaca, pokonało Hiszpanów w głębokim kanionie, a przeżyło tylko dwóch konkwistadorów, którzy kilka dni później spotkali się z oddziałem kapitana Godoya.
• Ekspedycja dowodzona przez Diego Pizarra (nie będącego spokrewnionego z rodziną Pizarrów), złożona z 60 konkwistadorów (głównie piechurów), ścigał w okolicy Jauchy oddział inkaskiego generała Tiso. Oddział wpadł w zasadzkę na północ od Huamangi, niedaleko Parcos, w wąwozie Mantaro. Przeżyło jedynie dwóch białych i jeden Murzyn, którzy natychmiast zostali pochwyceni i wysłani do Manco Inki. Ponadto w ręce Inków wpadły cztery konie i hiszpańskie szpady i lance.
• Po rozbiciu oddziału Diego Pizarra generał Quizo skierował się do Ciudad de los Reyes. Po drodze zaatakował miasto Jaucha, jedynego większego hiszpańskiego osiedla w środkowych. W wyniku ataku na Jaucha zginęli niemal wszyscy Hiszpanie, a z pola bitwy umknął tylko jeden konkwistador, który przez Andy dotarł do Limy i tam zrelacjonował Franciscowi Pizarro tragiczne wydarzenia. Pizzarro zrozumiał że rebelia objęła już cały kraj, dlatego, mimo że w Limie pozo¬stawało coraz mniej ludzi, zdecydował wysłać kolejną ekspedycję.
• Kolejną ekspedycją ratunkową dowodził kapitan Francisco de Godoy – burmistrz Limy. 20-osobowy oddział podążał śladem oddziału Alonsa de Gaete. Niedługo po opuszczeniu Limy napotkali ocalałych konkwistadorów z oddziału de Gaeate, i zawrócili w przerażeniu do Ciudad de los Reyes.

Wszystkie oddziały hiszpańskie zostają pokonane w wąwozach andyjskich prze generała Quiza Yapanquiego i jego dowódcę Illa Tupac Puy Vilca. Łącznie ginie niemal 200 konkwistadorów i 70 koni.
Wojska Quizo zeszły z Andów i skierowały się ku Ciudad de los Reyes. Mimo opanowania wzgórza San Cristobal po tygodniu walk Hiszpanie obronili stolicę. W walkach tych zginął generał Quizo.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook