Jose Gabriel Condorcanqui urodził się ok. 1741 roku w Tincie. Był pra-pra wnukiem ostatniego inkaskiego przywódcy – Tupaca Amaru, dlatego gdy stanął na czele powstania Indian przybrał nazwisko Tupac Amaru II.

Jego rodzicami byli Miguel Condorcanqui i Rosa Noguera. Ojciec był kacykiem trzech wsi w prowincji Tuinta: Surimana, Pampamarca i Tungasuca.
Po śmierci Rosy ojciec ponownie się ożenił – z Venturą Manjarres (miał z nią syna Juana Bautistę Tupaca Amaru).
Condorcanqui – oznacza „jesteś kondorem”, a kondor był czczonym ptakiem-symbolem.
Gdy Jose Gabriel miał 8 lat zmarła jego matka. Wychowaniem zajął się jego wuj – Juan Antonio Atahualpa, który w ówczesnym czasie kierował powstaniem Indian.
Jose Gabriel uczył się w kolegium dla dzieci szlachty i kacyków w Cuzco, otrzymał jezuickie wychowanie w szkole w San Francisco de Borja. Studiował sztukę na uniwersytecie San Marco w Limie.
Był oczytanym humanistom, zapatrzonym w historię Inków, a jego idolem był kronikarz Garcilaso de la Vega.
Po śmierci ojca został poborcą podatkowym w prowincji Tinta.
Był bogatym plantatorem koki i przedsiębiorcą przewozowym – jego firma przewoziła towary mułami i była jedną z najlepszych w kraju. Obsługiwał transport na linii Cuzco – Lima oraz targi w Huancavelica i Potasi.
Garnęła do niego Indiańska społeczność, ludzie mu ufali, a on widział i rozumiał ich sytuację – ludzi uciśnionych i wyzyskiwanych przez Hiszpanów.
Poślubił Micaele Bastidas, z którą miał trzech synów: Mariano, Fernando i Hipolita.
Wraz z żoną stanął na czele tzw. „Rady Pięciu”, której celem był zrzucenie Hiszpańskich rządów i powrót do idei Tawantinsuyu.
W 1770 roku wystąpił na drogę sądową, domagając się uwolnienia indiańskich przymusowych robotników w kopalniach.

Ze względu na niepowodzenie działań pokojowych, przywódcy Indiańskiego powstania zorganizowali 4 listopada 1780 roku spotkanie u księdza w Yanaoca. Była to sobota, dzień świętego Karola Boromeusza, zatem pretekstem do uroczystego obiadu były obchodzone w tym dniu imieniny króla Karola III oraz księdza gospodarza – Carlosa Rodrigueza. W spotkaniu uczestniczyli także proboszcz z pobliskiej Pampamarki Antonio Lopez de Sosa oraz kacyk trzech wsi – Pampamarki, Tungasuki i Surimany – Tupac Amaru II. Na uroczystość zaproszono także Antonia de Arriage – corregidora, czyli Hiszpańskiego namiestnika do spraw Indian w prowincji Canas (zwanej także od nazwy stolicy Tinta), który był odpowiedzialny za ściąganie podatków oraz czuwanie, by Indianie odrabiali wyznaczone im hiszpańskim prawem powinności. Tam chciano schwytać Arriage, ale zdołał on uciec i schować się w zaroślach. Odkryty przez mieszkankę wsi został ogłuszony kamieniem. Ostatecznie Arriagę schwytano i zmuszono, by udostępnił buntownikom zasoby Rady Miasta w Tungasuca. Jose Gabriel Condorcanqui pozyskał w ten sposób 32000 peso, sztaby złota, 75 muszkietów, muły, osły, dokumenty oraz kilku urzędników, którzy opowiedzieli się po jego stronie.
8 listopada Antonio de Arriaga zostaje skazany na śmierć przez powieszenie – rebelianci argumentują wyrok zmuszaniem Indian do pracy ponad siły oraz notoryczne przekraczanie kompetencji i barbarzyńskie traktowanie mieszkańców regionu. 10 listopada – w piątek, na centralnym placu Tungasuki zostaje wykonany wyrok na Antonio de Arriage. Trzech księży doprowadziło go z aresztu. Katem był dawny czarnoskóry niewolnik skazanego – Antonio Oblitas. Przy pierwszej próbie powieszenia lina się zerwała, ale druga, wykorzystywana do wiązania mułów wytrzymała ciężar skazańca. Ciało Arriage wisiało na szubienicy do następnej soboty.

Tupac Amaru II ogłasza także zaciąg i pospolite ruszenie. Chłopscy żołnierze mieli otrzymać żołd w wysokości 2 reali dziennie, a szlachta 4 reale dziennie, materiał na umundurowanie oraz broń.
Rebelianci po zgładzonym Arriage przejmują 50000 peso. Liczba powstańców sięga 25 tysięcy. Wiadomo że większość stanowili wieśniacy, uzbrojeni w dzidy, proce, nożyce do obcinania lam, kamienie i kije, ale był także dobrze wyszkolony oddział artylerii. Kobiety także udzielały się w walce, rzucając w przeciwników mieszanką piasku, popiołu i soli.
16 listopada ogłasza zniesienie niewolnictwa dla tych, którzy chcą się przyłączyć do rebelii.
10 grudnia 1780 roku Condorcanqui ogłasza na głównym placu Tinty zniesienie przymusowych podatków i tzw. mity, czyli pracy przymusowej.
Wiadomości o powstaniu docierają do Cuzco.
Jose Gabriel Condorcanqui odwiedza różne miasta jadąc na białym koniu. Ma wspaniały ubiór: strój z niebieskiego aksamitu obszyty złotem, kapelusz z trzema wierzchołkami (tzw. tres picas), na szyi złoty łańcuch z wizerunkiem słońca.
Zaufanym towarzyszem w walce oraz w prowadzeniu przedsiębiorstwa był Juan Bautista Tupac Amaru – jego przyrodni brat.
Zamiast skierować swoją armię na osłabione w tym okresie Cuzco (a sugerowali mu to wszyscy doradcy, głównie żona), postanowił skierować się w rejon jeziora Titicaca. W Cuzco, które w tym okresie liczyło około 30 tysięcy mieszkańców, trwają przygotowania do obrony. Biskup Moscoso y Peralta powołał pod broń księży i tych uczniów Kolegium Kacyków, którzy ukończyli 14 lat. Wydano monity o pomoc do wicekróla Agustina de Jauregui.
Wiele kronik przedstawia, że towarzyszyli mu w tym okresie dwaj mężczyźni, blondyni, o europejskich rysach twarzy. Spekuluje się, że jednym z nich mógł być Sebastian Berzeviczy.
Ponieważ rebelia obejmowała coraz większy obszar Peru, władze Hiszpańskie z Cuzco wydały dekret, że kto dostarczy żywego lub martwego J.G.Condorcanqui otrzyma 2000 pesos.
Zdrajcą okazał się kapitan Santa Cruz – jeden z najbliższych współpracowników Jose Gabriela. Był on jego doradcą i osobą do której miał wielkie zaufanie.
Tupac Amaru, wraz z żoną, synami Fernando i Hipolitem, szwagrem Antonio Bestidasem oraz kilkoma współtowarzyszami broni został podstępnie uwięziony i przewieziony do Cuzco.
W Cuzco zakuty w kajdany stanął przed sędzią Trybunału Królewskiego Antonio de Areche.
Przez trzy dni Jose Gabriel był torturowany przez Hiszpanów ale nie zdradził tożsamości współtowarzyszy broni i organizatorów rebelii.
18 maja 1871 roku Tupaca Amaru II wraz z najbliższymi członkami rodziny oraz 12 współorganizatorami rebelii doprowadzono na główny plac w Cuzco (Plaza de Armas). Ponieważ głośno wyrażali swój sprzeciw wobec Hiszpanów, kobietom zakneblowano usta, a mężczyzną obcięto języki.
Tupac Amaru II i jego 9-letni syn Fernando byli zmuszeni by przyglądać się egzekucji swoich najbliższych.
Ostatecznie w egzekucji zginęli:

• Tomas Tito Condemyta, kapitan Andreas Castelo, Antonio Oblitas (jego głowę wysłano do Tinty, prawe ramie do Tungusaki, a lewe umieszczono na drodze do San Sebastian), Ramon Pouce, Francisco Torrea, Gregorio Eurionez, Pedro Mamani, Isidor Puna, Miguel Msa, kapitan Diego Berdejo, Miguel Anco, Jose Amaro, donia Tomasa Titu Condemayta – wszystkich powieszono;
• Micaela Bestidas (żona Tupaca Amaru II) – po nieudanej próbie uduszenia garrotą (miała zbyt cienką szyję) zawiązano jej sznur na szyi, kopano w brzuch, piersi i nogi, potem odcięto jej głowę, ręce i nogi. Ciało spalono na wzgórzu Pichcu, prochy wrzucając do rzeki Huatanay;
• Hipolito Codorconqui (syn Tupaca Amaru II) – najpierw obcięto język, potem powieszono, potem odcięto mu głowę, ręce i nogi;
• Pedro Mendiguire (szwagier Tupaca Amaru II) – powieszony, potem odcięto mu głowę, ręce i nogi;
• Antonio Bestidas (szwagier Tupaca Amaru II) – powieszony, potem odcięto mu głowę, ręce i nogi;
• Francisco Condorcanqui – (brat Tupaca Amaru II) – najpierw obcięto język, potem powieszono, potem odcięto mu głowę, ręce i nogi;
• Tupaca Amaru II – najpierw włożono mu na głowę jedenaście żelaznych koron z ostrymi kolcami (bo wydał 11 odezw określając się w nich jako władca), na piersi powieszono mu ciężki, żelazny łańcuch obciążony metalowymi płytami i szpilkami (jako order Wielkiego Paititi, bo ogłosił się wielkim mistrzem tego ugrupowania), wbito mu trzy ostrza w tył głowy, tak że wyszły przez usta (bo wydał 3 manifesty w których nazywał Króla Hiszpanii uzurpatorem), następnie obcięto mu język i wykastrowano. Ostatecznie jego ciało chciano rozerwać przywiązując do czterech koni prowadzonych przez Metysów. Ponieważ ciało nie rozerwało się, a ponadto lunął deszcz podjęto decyzję o jego ścięciu. Głowę wysłano do Tinty, ramiona do Tungusaki i Carabai, nogi do Santa Rosa i Livitaca, a resztę ciała spalono na wzgórzu Pichcu, prochy wrzucając do rzeki Huatanay. Po kilku dniach pozwolono Diegowi Cristobalowi pochować jego ciało z należytymi honorami;
• Fernando – najmłodszy syn Tupaka Amaru II – musiał obserwować egzekucję swoich najbliższych. Skazany na zamknięcie w lochu jednej z twierdz Hiszpańskich w Afryce Południowej. Zmarł w 1799 roku.

Poćwiartowane ciała pozostałych skazańców wystawione na widok publiczny w różnych częściach Cuzco, co miało być przestrogą i zastraszeniem dla buntujących się Indian.

Mimo że administracja Hiszpańska chciała schwytać i wytępić wszystkich stronników Tupaca Amaru II, to jednak kilka osób z jego otoczenia ocalało. Musieli oni jednak uciekać z kraju:

• Mariano – syn Tupaca Amaru II, wygnany w kwietniu 1784 roku do Hiszpanii na statku „El Peruano”, zmarł podczas rejsu,
• Fernando – syn Tupaca Amaru II, wygnany w kwietniu 1784 roku do Hiszpanii na statku „San Pedro de Alcantara”. Statek rozbił się u wybrzeży Portugalii, a Fernando oddał się władzy Hiszpańskiej. Osadzono go na 3 lata w twierdzy, a następnie pozwolono na naukę i objęcie posady urzędnika. Zmarł w biedzie 23 lipca 1798 roku,
• Juan Bautista – przyrodni brat Tupaca Amaru II, wygnany w kwietniu 1784 roku do Hiszpanii na statku „El Peruano”. W Hiszpanii założył małe gospodarstwo. Nawiązał kontakt z ojcem zakonu Augustynów. Po ogłoszonej w Hiszpanii amnestii sprzedał wszystko i powrócił do Ameryki w roku 1822. Osiadł w Buenos Aires, gdzie w zamian za pisanie pamiętników od rządu otrzymał dom i wynagrodzenie. Zmarł bezpotomnie w roku 1827.
• Andreas Tupac Amaru – stryjeczny brat Tupaca Amaru II. Ostatni król Peru z rodu Inków. Przed śmiercią Tupac Amaru II przekazał Andreasowi misję organizacji kolejnego powstania. Po nieudanym powstaniu zbiegł do Europy, gdzie przebywał 15 lat.
  Andreas był mężem Uminy, córki Sebastiana Berzeviczy. Miał jednego syna – Antonia.
  Andreas został zamordowany w Wenecji, najprawdopodobniej przez agentów weneckiej komórki tzw. Supremy, czyli centrali hiszpańskiej inkwizycji. Wcześniej szukał układów politycznych z Anglią, która obiecywała pomoc w przygotowaniu powstania w zamian za udział w eksploracji peruwiańskich złóż złota i srebra oraz bazy dla angielskiej marynarki.
• ponad 70 osób z rodziny Tupaca Amaru II zostało wygnanych z kraju.

Niedługo po egzekucji podjęto kolejną próbę zorganizowania rebelii. Na czele powstańców stanął Diego Cristobal Tupac Amaru – stryj Tupaca Amaru II. Doprowadził on do ugody z Hiszpanami, ogłoszono amnestię i ustępstwa wobec Indian w zamian za zakończenie powstania. Ostatecznie jednak Diego został schwytany i zamordowany wraz z najbliższymi członkami rodziny (matką, żoną, siostrą, szwagrami). Makabryczny wyrok wykonano 19 lipca 1783 roku – ciało Diego zostało poćwiartowane, a każda część wystawiona na publiczny widok w kilku miastach. Jego matce – Marceli Castro – odcięto język, a następnie ją powieszono i poćwiartowano ciało.

Hiszpanie znieśli przywileje dla Inkaskiej szlachty, zakazali kichua jako języka urzędowego, zlikwidowali katedrę kichua na Uniwersytecie San Marcos w Limie.
Traktat pokojowy podpisali Hiszpanie i rebelianci dopiero w styczniu 1781 roku – w imieniu Peruwiańczyków Diego Cristobal Tupac Amaru – brat Tupaca Amaru II.
Wicekról Agustín de Jáuregui y Aldecoa ogłosił amnestię a Diego Cristobal Tupak Amaru zerwał rozejm z Hiszpanią.
Ponieważ trwała nagonka na członków rodziny Tupaca Amaru II w prowincji Tinta, tamtejszy corregidor aresztował 63 osoby z jego rodziny i 57 podejrzanych Hiszpanów, Metysów i Indian.

Tupac Amaru II stał się symbolem i wzorem dla licznych ugrupowań politycznych w Peru – reprezentujących rozmaite frakcje. Jego imię przyjął Ruch Rewolucyjny w Peru, a także partyzantka miejska w Urugwaju – Tupamaros.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook