Francisco Pizarro umarł ….. i co dalej?  

Fakt jest taki, że Pizarro został zamordowany w niedzielę 26 czerwca 1541 roku, w godzinach południowych, w swoim domu położonym na głównym placu zwanym Plaza Mayor w Mieście Trzech Króli (obecnej Limie), gdy wraz z zaproszonymi przyjaciółmi jadł obiad po zakończonej mszy świętej. Gośćmi Pizarra na obiedzie było kilku jego znajomych, między innymi sekretarz Antonio Picado, sędzia Juan Velasqueza, Francisco de Chavesa, Martin de Alcantara. Było tam jeszcze około 40 innych osób. Sytuacja w stolicy, jak i całym Wicekrólestwie była napięta – dwie zwaśnione frakcje toczyły ze sobą bój o władzę. Jedni to „Pizarryści” – zwolennicy Francisco Pizarra, a drudzy to „Almagryści” – zwolennicy Diego de Almagra, już nieżyjącego, ale dowodzonymi przez jego syna Diego de Almagra „el Mozo”, czyli „Młodszego”.
I to właśnie kilku Almagrystów uzbrojonych w miecze, dwie kusze, włócznie, arkebuzy, puklerze, tarcze i kirysy (zbroja chroniąca klatkę piersiową i plecy) wtargnęło brutalnie na teren pałacu Pizarra. Raniąc i zabijając kilkoro członków straży umożliwili rozwścieczonemu tłumowi plądrowanie pomieszczeń pałacu. Biesiadnicy zaniepokojeni hałasem wstali od stołu i zobaczyli przez okno napastników. Niektórzy uciekli w popłochu skacząc przez okna, inni wiernie pozostali przy Franciscu Pizarro. Francisco de Chaves miał zabezpieczyć drzwi wejściowe, ale otworzył je i zaczął schodzić schodami w kierunku spiskowców. Liczył on na ich przychylność, gdyż w testamencie Pizarro mianował go gubernatorem. Jednak został od razu na schodach trafiony szpadą. Przy wejściu walkę podjęli także Alcantara, czarnoskóry służący i dwóch giermków (jeden z nich nazywał się Tordoy). Szybko jednak zostali pobici.Pizarro udał się do izby gdzie miał zbroję, ale nie potrafił jej sam założyć, owinął więc rękę płaszczem a w drugiej trzymając szpadę ruszył na pomoc walczącym.W walce Pizarro mimo wielu ran bronił się zaciekle. Rada pchnął na jego szpadę Narvaeza, i zanim markiz uwolnił swoją szpadę Juan de Rada zadał mu pchnięcie w szyję. Pizarro padł na podłogę i zdążył jeszcze nakreślić własną krwią znak krzyża. Borregan roztrzaskał mu na głowie ciężki, gliniany dzban na wodę, co ostatecznie zabiło Francisco Pizarro.Juan de Rada w walce spadł ze schodów i został ranny w nogę.Na placu przed domem Pizarro zgromadziło się wielu almagrystów – ponad 500 osób, na koniach i piechurów. Ruszyli ulicami Limy niosąc wieść o śmierci markiza i mordując jego zwolenników.Herrada obstawia wszystkie drogi wylotowe z Limy by utrudnić ucieczkę zwolenników Pizarra. Plądruje dom markiza i jego sekretarza Picado, który ukrył się w domu Alonso Riquelme. Tam odnaleźli go ludzie z oddziału Herrady i uwięzili.  Po zabiciu Pizarra większość Almagrystów udała się w kierunku Plaza Mayor wykrzykując „Niech żyje król, śmierć tyrani!” Podczas gdy krewni Pizarro opłakiwali jego śmierć, grupa Almagrystów zawinęła jego zwłoki w czerwony koc i wyniosła na plac, pozostawiając obok pręgierza. Tłum domagał się obcięcia mu głowy i obrzucał obelgami dając upust swojej nienawiści do byłego gubernatora. W obronie stanął przyjaciel Pizarra – Garcia Arias biskup z Quito.  

Paź markiza – Juan de Barbaran, Ines Munoz – wdowa po zamordowanym Francisco Martínie de Alcántara oraz inni domownicy markiza przenieśli ciało ponownie do domu, ubrali je w Płaszcz Orderu Świętego Jakuba, położyli na łóżku, umieszczając nad głową miecz, a z boku ostrogi.

Gdy wieczorem rozniosła się plotka, że Almagryści chcą odciąć głowę markiza i wbić ją na pal, Barbaran postanowił szybko pochować go na dziedzińcu Los Naranjos, gdzie znajdował się kościół Matriz. Ciało zawinięte w koc lub prześcieradło zakopał o północy, w płytkim grobie przykrytym ziemią i wapnem. W pochówku uczestniczyli: Juan de Barbaran (paź), Donna Inez Munoz (żona Francisco Martína de Alcántara), Martin Pizarro (krewny), Baltazar de Torreglosa, Murzyn i Indianin. Nie było żadnego duchownego.

Taki opis zdarzeń tej pamiętnej niedzieli 26 czerwca 1541 roku istnieje w większości kronik i opracowań. Ale od 1985 roku szczegółowo zaczęto analizować kronikarskie zapiski historyczne i znaleziono kilka nieścisłości. Przedstawiam Państwu zatem kilkanaście wydarzeń związanych ze śmiercią Pizarro.

1.      Testament Francisco Pizarra (1537) 

W roku 1537 Pizarro pozostawił testament, w którym między innymi ustala sposób swojego pogrzebu i aby jego zwłoki pochować w Katedrze w Limie. W pogrzebie mają uczestniczyć wszyscy zakonnicy z Katedry, która miała być udekorowana najbogatszymi ozdobami, dużymi świecami i wysokim Krzyżem.
Testament odnalazł historyk dr Raúl Porras Barrenechea i opublikował go w roku 1936. 

2.      Zeznanie Alvaro Caballero (29.09.1541) 

Caballero twierdzi, że był świadkiem śmierci Pizarra. W obawie o swoje życie uciekł do Cuzco, gdzie w dniu 29 września 1541 roku, przed notariuszem złożył zeznania. Nota z tego zeznania znajduje się obecnie w Archiwum Generalnym Indii, zarejestrowana w sekcji „Patronato 185 Ramo 33”.Jego zdaniem wśród napastników, którzy wtargnęli do pałacu Pizarra byli między innymi Jerónimo de Almagro (z kuszą), Martín de Bilbao (ze szpadą) i Juan Rodríguez Barragán (z nożem).
W walce oprócz Francisco Pizarra zabili oni także Francisco de Cháveza,  Francisco Martína de Alcántara, Escandona, Mendo, Juana de Vargasa, Cárdenasa oraz czarnoskórego Gaytána.Świadek Alvaro Caballero potwierdził, że Pizarro dzielni się bronił, a gdy atakujący nie mogli się do niego zbliżyć Jerónimo de Almagro strzelił do Pizarra z kuszy i trafił go bełtem w klatkę piersiową. Gdy się osunął dopiero wtedy pchnięto do szpadą w gardło. ZATEM PIZARRO MÓGŁ BYĆ ZASTRZELONY. 

3.      List Cristóbala Vaca do Castro – Wicekróla Peru do Króla Hiszpanii (15.07.1541)

Wieść o wydarzeniach w Mieści Trzech Króli szybko rozeszła się po kraju i dotarła w końcu do Quito, gdzie przebywał nowy gubernator kraju Cristóbal Vaca de Castro. Ponieważ w kraju trwały walki Vaca de Castro czekając na uspokojenie się sytuacji, napisał w dniu „15 dnia miesiąca” list do Króla Hiszpanii. W liście informuje, że kilka dni temu zabito Markiza Pizarra, a zatem spiskowcy mieli dużo czasu by splądrować miasto i pozyskać broń. Splądrowali dom markiza, skąd zabrali całe złoto, srebro i resztę jego majątku. Informuje także, że przywódca spiskowców – Don Diego de Alamgro el Mozo zamieszkał w pałacu Pizarra.Stwierdza również, że ludzie którzy przybyli z Miasta Trzech Króli przekazali mu informację, że Pizarro walcząc o swoje życie został postrzelony z kuszy w klatkę piersiową a potem pchnięty szpadą w gardło.Potem informuje Króla o tym, że spiskowcy wrzucili ciała markiza i Francisco Martína de Alcántara pod pręgierz – jak dwóch złoczyńców – i dopiero popołudniu Barbaran (paź Pizarra) pochował ich w grobie. 

W XVI wieku powszechnie praktykowane było przywiązywanie złoczyńcy do pręgierza. Jeśli skazywano zwykłego, biednego człowieka to jego śmierć następowała przez uduszenie lub powieszenie, ale gdy skazanym był ktoś ze szlachty lub rycerz, to zazwyczaj ścinano mu głowę.
Dlatego zgromadzony tłum zwolenników Almagra domagał się obcięcia głowy Pizarra – w obronie stanął przyjaciel Pizarra – biskup Garcia Arias z Quito.

4. List Cristóbala Vaca do Castro – Wicekróla Peru do Króla Hiszpanii (23.01.1543)

W czerwcu 1542 roku, a więc kilka miesięcy po zamordowaniu Pizarra, nowy gubernator Cristóbal Vaca de Castro przybył do Limy. 16 września 1542 roku pokonał w bitwie pod Cupas wojska Almagrystów i rozpoczął sądowo ścigać winnych morderstwa.
23 stycznia 1543 roku napisał w imieniu Cabildo del Cuzco list do Króla, w którym ponownie wspominał śmierć Francisco Pizarra.Pisze, że markiz Pizarro i jego brat Martín de Alcántara bronili się z wielką odwagą, a Almagryści nie mogąc ich pokonać wystrzeliwali strzały z kuszy i strzelali z arkebuza.
Wspomina także o tym, że ciało markiza było obiektem wielu obelg, zniesławień i szyderstw, a tłum wiwatował na cześć Don Diego de Almagro. 

5.      Ekshumacja zwłok Francisco Pizarro (styczeń 1544) 

W styczniu 1544 roku, na prośbę rodziny markiza dokonano ekshumacji jego zwłok. W obecności kilku świadków, w dniu 21 stycznia podczas uroczystej mszy prowadzonej przez księdza Francisco de Ampuero zwłoki złożono w drewnianej skrzyni, przykrytej czarnym płótnem z czerwonym krzyżem. Pizarro został pochowany wraz ze swoim mieczem, pasami i ostrogami, a ciało zostało ubrano w habit Rycerzy Zakonu Santiago. Miejsce pochówku było zgodne z ostatnią wolą markiza, wskazane w jego testamencie z roku 1537 – główny ołtarz Katedry w Limie.

6.      Dotacja od córki markiza na rozbudowę Katedry (17.03.1551) 

Dona Francisca Pizarro Yapanqui – wówczas 15-letnia córka markiza i Dony Ines Huaylas, gdy opuszczała Peru i wyjeżdżała do Hiszpanii przekazała dla Katedry w Limie darowiznę w wysokości 5000 pesos w złocie. Darowizna była przeznaczona na rozbudowę kaplicy w której spocząć miałby jej ojciec oraz na opłatę kapelanów zajmujących się jego szczątkami. Rozbudowa Kościoła miała przebiegać pod nadzorem Antonia de Rivery.
Po rozbudowie ossuarium ze szczątkami Pizarro miało być umieszczone „w szczycie Kościoła Katedralnego tego miasta, na prawo od głównego ołtarza”.

7.      Testament Dony Francisci Pizarro (1606)

W roku 1606 córka markiza – Dona Francisca Pizarro Yapanqui złożyła testament, którego kopia znajduje się obecnie w Archiwum Arcybiskupstwa w Limie.
Testament zawierał między innymi kwotę peso w złocie przeznaczoną na rozbudowę kaplicy (w której miał być pochowany Pizarro) oraz wysokości opłat dla kapelanów, którzy mieli mu służyć.
Do testamentu dołączone były protokoły zawierające przebieg toczącego się postępowania w sprawie przeniesienia szczątków Pizarro do nowej kaplicy w Katedrze. 

8.      Propozycja przeniesienia szczątków Pizarra do Nowej Kaplicy Katedry (1606) 

1 lipca 1606 roku Burmistrz Diego de Portugal zaproponował Radzie Miasta, by ta zwróciła się do Króla o pozwolenie przeniesienia szczątków Pizarra do nowobudowanej Kaplicy w Katedrze w Limie, a jego miecz i ostrogi umieścić w osobnym pojemniku i przechowywać na terenie Cabildo.

9.      Decyzja przeniesienia szczątków Pizarra do Nowej Kaplicy Katedry (1607)

 13 lutego 1607 roku Król wydał decyzję, by szczątki Pizarra oraz Wicekróla Antonia de Mendozy (zmarłego 21 lipca 1552 roku) złożyć w Głównej Kaplicy Katedry.

10.  Przeniesienie szczątków Pizarra do Nowej Kaplicy Katedry (1610) 

Domingo de Ortega, który pełnił funkcję starszego zakrystiana Katedry otrzymał nakaz, by do czasu zakończenia budowy nowej Kaplicy szczątki Pizarro umieścić obok szczątków Wicekróla Mendozy – co wykonano w dniu 16 sierpnia 1610 roku.
2 września 1610 roku po otwarciu grobowca ręcznie usunięto kamienie, wyjęto szczątki Pizarro i umieszczono je w drewnianym pudełku okrytym czarnym aksamitem. Skrzynie złożono na lewym filarze zakrystii Głównego Ołtarza. Ponadto włożono tam także habit zakonny. Prace nadzorował ojciec Julepe de Baeza z Katedry.
Świadkami tego wydarzania byli: Diego de Ampuero (kapelan rodziny Pizarro i bratanek markiza), Domingo de Ortega (starszy zakrystianin), Diego Gonzalez, Zamora (ksiądz), Joan Ramirez (sekretarz królewski), Juan de la Roca i notariusz królewski.

 11.  Informacja Diego de Ampuero (kwiecień 1623) 

Diego de Ampuero y Barba, kapelan i bratanek Francisco Pizarra przedstawił informuje, że „kości wspomnianego markiza zostaną złożone w odpowiednim miejscu we wspomnianym nowym kościele. Dotychczas nie wyznaczono mu żadnego miejsca, ani kaplicy, ani miejsca, w którym mógłby złożyć swoje kości”.
Ampuero zażądał także, by szczątki Pizarro złożyć „w miejscu wybitnym, gdzie można by odprawiać msze ze jego duszę”.
Alonso de Carrion – urzędnik miejski i członek Cabildo Limy poinformował Ampuerego o postanowieniach Rady Miasta z dnia 3 lipca 1606 roku w sprawie przeniesienia szczątków Pizarra.  

12.  Informacja o zagubieniu kluczy do skrzyni ze szczątkami Pizarra (1623) 

W roku 1623 władze Katedry poinformowały, że klucz do krypty, w której rzekomo znajdowały się szczątki Francisco Pizarro zaginęły i nikt nie wie gdzie są.

13.  Zakończenie budowy nowej kaplicy w Katedrze w Limie (1623 – 1629) 

Bernarde Cobo – hiszpański misjonarz, w napisanej w latach 1628-1629 książce „Historia de la fundacion de Lima” pisze, że „ciało Pizarra jest pochowane w Kaplicy Głównej kościoła katedralnego tego miasta”. Zatem Kaplica musiała być zbudowana o latach 1623 – 1629.

14.  Sprawa beatyfikacji Alfonso de Mogrovejo – Arcybiskupa Limy (1661) 

W dniu 23 marca 1606 roku zmarł Alonso de Mogrovejo, pełniący od roku 1579 funkcję Arcybiskupa Limy. Jego zwłoki złożono w Katedrze w Limie, w tej samej gdzie spoczywał Francisco Pizarro.
W styczniu 1661 roku rozpoczęła obrady specjalna komisja powołana w sprawie procesu beatyfikacji i kanonizacji zmarłego arcybiskupa. Sędziowie apostolscy obradowali pod przewodnictwem ówczesnego Arcybiskupa Limy – Pedro de Villagómeza Vivanco.
17 stycznia 1661 roku Komisja spotkała się w kaplicy i ustaliła, że otwarcie krypty nastąpi we wtorek, 18 stycznia o godzinie 14:00.
Ponieważ klucze do krypty zaginęły już w roku 1623, wezwano do otwarcia ślusarza oraz notariusza by poświadczył tą czynność. Po odbiciu dwóch desek zgromadzeni zauważyli wewnątrz krypty cztery nisze oddzielone trzema deskami. Znajdowały się w nich dwa pudełka, dwie trumny i małe pudełko.
Trumna obłożona fioletowym atłasem należała do Arcybiskupa Gonza de Campo (zmarłego w roku 1627), trumna obłożona szkarłatnym aksamitem należała do Dony Grimanesy Mogrovejo – siostry Arcybiskupa Alfonso de Mogrovejo. W pudle okrytym fioletowym aksamitem znajdowało się ołowiane ossuarium, a w nim czaszka. Na ossuarium napis „Oto jest głowa markiza Pizarro, który pokonał królewsko Piru i dał je Koronie Kastylii”.
Drugie niepodpisane i nie obłożone materiałem pudło zawierało kilka czaszek.
Ostatnie, najmniejsze pudełko pokryte karmazynowym aksamitem, nabijane złotymi ćwiekami i obszyte złotem, posiadało złoty zamek i złoty uchwyt – było to ossuarium arcybiskupa Alfonso de Mogrovejo.
Po oględzinach kryptę zamknięto i spisano protokół w którym między innymi jest zapis „Markiz Pizarro został zakonserwowany w małym ołowianym pudełku”. Inny zapis mówi o tym, że czaszka znajdowała się w ołowianym ossuarium, a obok w drewnianym ossuarium jego kości.  

15.  Publikacja o mumii Pizarra (1879) 

W styczniu 1879 roku Jose Toribio Polo opublikował pismo, w którym stwierdza, że zmumifikowane ciało nie należy do Francisco Pizarra.

16.  Studium Antropologiczne „Mumia Pizarra” (1891) 

Z uwagi na obchodzoną w Europie i Ameryce 400-setna rocznice odkrycia Ameryki Rada Miasta Lima chciała oddać hołd swemu założycielowi. 24 czerwca 1891 roku zwrócono się do władz Katedry o możliwość zbadania zmumifikowanych zwłok markiza, które przetrzymywane były w krypcie Głównej Kaplicy Katedry w Limie. Badanie antropologiczne w ramach projektu „Mumia Pizarra” przeprowadzono 26 czerwca 1891 roku.
Lekarze którzy badali mumię, sporządzili „Raport antropologiczny”, wyliczając i opisując rany, które mogły spowodować śmierć Pizarra. Raport nie stwierdzał jednoznacznie, że mumia zawiera zwłoki Francisco Pizarra, a związane z tym wątpliwości trwały aż do roku 1941.Stwierdzono natomiast, że ciało było całkowicie zmumifikowane, zachowane w dobrym stanie. Odzież była wykonana z tkanin o różnej jakości – mała czarna jedwabna marynarka z półkulistym guzikiem podszyta delikatną białą nicią, z pozostałościami haftów, pod spodem koszula. Te resztki ubioru wydają się raczej odpowiadać strojom księdza lub osoby świeckiej – zgodnie z zapiskami z roku 1544 Pizarro był pochowany wraz ze swoim mieczem, pasami i ostrogami, a ciało okryto habitem Rycerzy Zakonu Santiago.Lekarze wskazali że głowa, tułów i kończyny tworzyły jedność, a głowa była mocno przymocowana do pnia ciała.
Stwierdzono również, że podczas pogrzebu wrzucono do krypty kilka łopat wapna (co było możliwe, gdyż w tym czasie trwały prace remontowe Katedry). Badanie gleby wykazało jej cechy higroskopijne, obecność arsenu i wapnia oraz obecność specjalnego gatunku pleśni – a wszystkie te czynniki dobrze sprzyjają procesowi mumifikacji.Współczesne badania obaliły te odkrycia. Wspomniany gatunek pleśni nie istnieje, a wysoka wilgotność powietrza Limy oraz bliskie położenie Katedry od rzekli Rimac (około 200 metrów) nie chroni tkanek. W takich warunkach tkanki organiczne powinny się rozkładać już po kilku dniach. Proces dopełniło by działanie bakterii i owadów nekrofagicznych.

Raport opublikowano 26 czerwca w gazecie „El Comercio” w Limie (redaktor Ricardo Palma), a później w innych gazetach i czasopismach zagranicznych – między innymi w „American Antropolog” jako publikacja dr McGee, „La Nacion” z dnia 25.07.1891. O wynikach badań informowały także „Raport historyczny” autorstwa Eugenio Larrabure y Unánue, wystąpienie burmistrza Don Juana Revoredo, wystąpienie prałata Manuela Tovara, wystąpienie prezesa Komisji Miejskiej Don Manuela Aurelio Fuentesa.
Biuletyn Miejski miasta Lima (nr 691 z soboty, dnia 25 lipca 1891 roku) informuje, że protokół badania tożsamości szczątków Francisco Pizarro przeprowadzili lekarze José Anselmo de los Ríos i Manuel Antonio Muñiz.

Niemniej jednak, dopiero w roku 1984 stwierdzono, że „Raport Antropologiczny” z 1891 roku był farsą i oszustwem naukowym (możliwe że dokonanym przez ludzi wrogich Pizarrowi i jego działalności), co dało początek serii błędów o poważnych konsekwencjach historycznych i naukowych.  

17.  Badanie antropologiczne szczątków Pizarro (1893) 

W roku 1893 kilku peruwiańskich lekarzy przeprowadziło badania antropologiczne szczątków markiza. Pod raportem w którym stwierdzono, że szczątki nie należą do Francisco Pizarro podpisali się: dr Jose Anselmo de los Rios (profesor zwyczajny Wydziału Lekarskiego Narodowego Uniwersytetu San Marcos i dyrektor Laboratorium Chemicznego), dr Manuel Antonio Muniz (Profesor nadzwyczajny Wydziału Lekarskiego Narodowego Uniwersytetu San Marcos, lekarz Szpitala Psychiatrycznego, lekarz wojskowy w stopniu majora) oraz dr Abelardo Pretella.
Podczas badań dla lepszego zbadania szczątków oddzielono czaszkę od szkieletu oraz pobrano próbki skóry z głowy, twarzy i tkankę z kręgów szyjnych. Dokonano pomiarów szkieletu – współczesna ich analiza wykazała błędy i nieprawidłowe wartości pomiarów.W raporcie stwierdzono, że na głowie nie widać żadnych śladów nakłucia lub urazów, jak również, że nie było to ciało żołnierza a raczej osoby duchownej. Strój nie ma nic wspólnego z mundurem i strojem Zakonu Rycerzy Santiago, do którego należał Pizarro i w który był pospiesznie ubrany na swój pogrzeb. 

18.  Publikacja o mumii Pizarra (1893) 

W roku 1893 roku Eugenio Larrabure y Unánue opublikował studium historyczne „El Marques Pizarro y su Muerte”, czyli „Markiz Pizarro i jego śmierć”, w którym opierał się na wynikach „Raportu Antropologicznego” z 1891 roku.

19.  Publikacja o mumii Pizarro (1894)

 1 stycznia 1894 roku w Waszyngtonie dr W.J. McGree przetłumaczył na język angielski i opublikował „Raport Antropologiczny” z roku 1891. Jego 25-stronicowy artykuł ukazał się pod tytułem „Szczątki Don Francisco Pizarro” i nawiązywał również do badań z roku 1893 oraz studium historycznego przeprowadzonego przez Eugenio Larrabure y Unanue. Artykuł składał się z trzech części. We wprowadzeniu przedstawia swoje opinie i uwagi. Następnie McGree przedstawia tłumaczenie dokumentów opublikowanych w Peru.
Ciekawostką jest to, że po oględzinach czaszki McGree stwierdził, że czaszka Pizarro wykazuje cechy lomboryjskie, czyli odpowiada typowym cechom przestępców.

20.  Książka dr Guillermo Fernández Dávila (1935) 

W roku 1935 dr Guillermo Fernández Dávila, naukowiec Uniwersytetu San Marcos wydał książkę „Zabójstwo Francisco Pizarro, Studium historyczno-medyczno-prawne”. Autor nie przeprowadził własnych badań lecz oparł się wyłącznie na raporcie z roku 1891.Mimo tego Dávila  otrzymała w roku 1941 nagrodę „Hipólito Unanue” z Narodowej Akademii Medycznej Peru. 

21.  Studium na temat mumii Pizarra (1941) 

W roku 1941 obyło się Studium historyczno-medyczno-prawne na temat prawdziwości mumii Pizarra. 

22.  Studium na temat mumii Pizarra (1971) 

W roku 1971 naukowcy ponownie pochylili się nad problematyka prawdziwości mumii Pizarra i miejsca ukrycia ołowianego ossuarium. Polemika naukowa opublikowana została 17 stycznia i 24 stycznia 1971 roku w „Suceso” – dodatku gazety Correo w Limie. Wielu naukowców podważało autentyczność mumii – między innymi Juan Jose Vega. Natomiast w prawdziwość mumii wierzył między innymi historyk Jose Antonio del Busto, nalegał on także do odnalezienia zaginionego ołowianego ossuarium.
Mimo kontrowersji przez cały ten okres 18 dnia stycznia – czyli w rocznicę założenia Limy, rok w rok, wystawiano rzekomą mumie Pizarra w kaplicy Katedry.

23.  Przypadkowe odkrycie szczątków Pizarra (18.06.1977) 

Wiadomo było że Francisco Pizarro został pochowany w Katedrze w Limie, jednak po jednym z trzęsień ziemi jego szczątki zaginęły. I dopiero w czerwcu 1977 roku, za ceglanym murem zasłaniającym środkową niszę Krypty Głównej Katedry odkryto czyjeś szczątki, stawiając tezę, że mogą to być szczątki markiza. Wcześniej, przez 316 lat nie była wiadomo gdzie się szczątki markiza znajdują.
Za ścianą oddzielająca centralną niszę głównej krypty przypadkowego odkrycia dokonało czterech pracowników budowlanych. Jednak nie zdając sobie sprawy ze znaleziska odłożyli ossuarium na bok i kontynuowali prace budowlane, które zakończyli około godziny 15:00, w sobotę 18 czerwca 1977 roku. Dopiero w poniedziałek, 20 czerwca znaleziskiem zainteresowali się księżą z Katedry i naukowcy.
Odnaleziona krypta główna miała dwa poziomy. Jeden zawierał dwie drewniane skrzynie. Pierwszą skrzynię wypełniały ludzkie, anonimowe szkielety. Druga skrzynia była mniejsza, okryta czarnym aksamitem, a wewnątrz niej znajdowała się ludzka czaszka. W skrzyni tej widoczny był otwór, pozostałość po nieistniejącym zamku, a w przedniej części, po prawej stronie znajdował się krzyż z sukna lub tkaniny, przytwierdzony gwoździami z szerokimi główkami. Gwoździe nadal tkwiły w skrzyni, ale tkanina uległa zniszczeniu, jednak odcisk krzyża pozwolił archeologom odtworzyć jego pierwotną formę. Ten opis skrzyni jest zgodny z opisem, jaki zachował się z ekshumacji z roku 1544.

Kolejne drewniane pudełko było mniejsze, pomalowane od zewnątrz na jasnozielony kolor, a wewnątrz na kolor czerwony. Pudełko miało wymiary: 35 cm. wysokość; 43 cm. długości. Pokrywa miała 31 cm. szeroki i widoczne były dwa otwory po śrubach mocujących zawiasy i zamek, jednak same śruby zostały zniszczone przez rdzę. W pudełku znajdowały się kości ludzi i ołowiane pudełko z czaszką w środku.

Następne pudło było ołowiane o prostokątnych wymiarach: 22,5 cm długości, 24,8 cm wysokości i 19,6 cm szerokości. Na pokrywie znajduje się napis „Oto jest głowa markiza Francisco Pizarro, który wygrał z Królestwem Peru dla Królewskiej Korony Kastylii”. Napis wykonany nacięciami o szerokości 1 mm. Gdy odnawiano ten napis, grawernik nie zmieścił tekstu i musiał dołożyć dodatkową linie tekstu. Wewnątrz znajdowała się czaszka ze szczęką oraz rękojeść miecza. Pośrodku pokrywy ołowianego ossuarium znajdował się 6-ramieny symbol, wykonany z koncentrycznych okręgów. Nie wiadomo czy był to jakiś symbol, czy jedynie element dekoracyjny – ponieważ Pizarro był gorliwym chrześcijaninem spodziewano się tu symbolu krzyża, natomiast ta 6-ramienna gwiazda może być nawiązaniem do starodawnych wierzeń, magii, astrologii lub symboli Żydowskich. W tamtych czasach, mimo szalejącej Inkwizycji tajne ceremonie nie były rzadkością.
Niektórzy naukowcy twierdzą, że był to symbol „Mandala”, czyli magiczny symbol chroniący przed złem, stosowany dawno już przez rzymian, na dalekim wschodzie oraz w Jerozolimie.
Badania wykazały, że taki sam symbol umieszczany był na ossuariach w danej, żydowskiej Jerozolimie.
Wiadomo jednak, że gdy Pizarro wstępował w roku 1529 do Zakonu Rycerzy Santiago musiał być zweryfikowany i wykazać czystość swojej chrześcijańskiej krwi, bez Żydowskich przodków.

 24.  Badania kości Francisco Pizarra (1977 – 1984) 

W roku 1977 komisja złożona z naukowców peruwiańskich i zagranicznych rozpoczęła projekt badawczy „Projekt Pizarro” badania szczątków Francisco Pizarro. W ramach projektu wykonano badania historyczno-archeologiczne, antropologii fizycznej, archeologii, radiologii, antropologii sądowej oraz anatomopatologii.

Badania przeprowadzili: Hugo Ludeña (lekarz, archeolog, dyrektor ds. dziedzictwa kulturowego Narodowego Instytutu Kultury), Pedro Weiss Harvey (patolog i antropolog fizyczny), Oskar Soto (radiolog), Ladis Delpino de Soto (radiolog), Robert Benfer (fizyk, antropolog z Uniwersytetu Missouri-Columbia), Williama Maplesa (antropolog fizyczny i sądowy z Florida State University), William Goza (kurator ds. rozwoju na Florida State University, Prezes Fundacji Wentworth).

Badania naukowe trwały 7 lat i zakończyły się w roku 1984.
Po pierwsze potwierdziły, że szczątki należą do Francisco Pizarro, a po drugie wykazały, że kości markiza znajdujące się w Katedrze Metropolitalnej św. Jana Ewangelisty w Limie były kilkakrotnie odkopywane i zakopywane.

Mogło się tak zdarzyć, gdyż krewni Pizarra przestrzegali starego zwyczaju pogrzebowego zwany z języka hebrajskiego „Ossilegium”.

Od wieków Półwysep Iberyjski był dla społeczności żydowskich terytorium, na którym mogli znaleźć schronienie przed prześladowaniami. Iberia, czyli starożytna Hiszpania była od wieków utożsamiana z biblijną Sefarad. Żydów zamieszkujących półwysep nazywano zatem Sefardyjczykami.

Ossilegium było starożytnym hebrajskim rytuałem pogrzebowym, jeszcze sprzed ery chrześcijańskiej. Obejmowało starożytne wierzenia o zmartwychwstaniu, których korzenie sięgały czasów Egiptu i Mezopotamii. Miało to związek z wiarą w istnienie innego życia po śmierci, dlatego szczątki szkieletu należało zachować i odpowiednio oczyścić.Ceremonię odprawiano w rok po śmierć danego człowieka. Jego kości były odkopywane a po ceremonii umieszczane w tzw. „ossuarium”, które następnie przenoszono na ostateczne miejsce pochówku.Wszelkie czynności wykonywane przez żałobników były ściśle przestrzegane. W pierwszej kolejności obmywano ciało olejkami i aromatycznymi płynami, następnie ubierano w tradycyjne szaty. Rok od śmierci był potrzebny na to, by organizm zmarłego sam oczyścił się ze wszelkiego zła które w nim żyło. Pomóc w tym miało działanie bakterii, wilgoć oraz odwiecznych sił natury: powietrza, ziemi i w niektórych przypadkach nawet ognia.Ossuarium było specjalnie wykonanym pudełkiem, najczęściej z drewna, metalu lub kamienia, czasem zdobionym ornamentem lub znakiem charakterystycznym dla zmarłego.  Ale wróćmy do wyników badań…
Czy Pizarrowi po śmierci odcięto na głównym placu Limy głowę i wbito ją na pal?
Niektóre dokumenty historyczne potwierdzają to. Ponadto w ossarium znajdowała się głowa markiza, dwa kręgi szyjne mają ślady podobne do ocięcia, a siódmego kręgu w ogóle nie było.
Badania rentgenowskie czaszki wykazały zrosty ołowiowe na jej zewnętrznej stronie, czyli tam gdzie dotykała ołowianego ossuarium.Na czaszce znajdują się liczne nacięcia i złamania spowodowane ostrymi narzędziami. Deformacje idealnie pasują do używanych wówczas mieczy i włóczni. U podstawy czaszki znajdują się głębokie nacięcia, pochodzące od miecza i włóczni, co mogłoby wskazywać, że głowa został oddzielony od ciała i umieszczony na czymś ostrym, czyli włóczni lub pice.Dwa kręgi szyjne wykazują od przodu uszkodzenie podobne do pchnięcia szpadą – potwierdzając historyczne wzmianki, że Rada pchnął szpadą Pizarra w gardło.Nacięcia zawarte w wyrostku kolczystym wyraźnie wskazują, że głowa i szyja były oddzielone prze broń tnącą, czyli mógł być to miecz.  Fakt, że czaszkę oddzieloną od ciała znaleziono wewnątrz ossuarium dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo, że głowa została odcięta wkrótce po śmierci Pizarro, czyli na głównym placu miasta pod pręgierzem.W laboratorium Uniwersytetu Columbia w Missouri wykonano badanie histomorfometryczne fragmentu żebra Pizarra, celem ustalenia daty jego śmierci. Badaniami kierował bioantropolog Samuel Stout – na ich podstawie umieszczono daty narodzin i śmierci na nowym sarkofagu. Wyniki tych badań opublikowano w artykule „Zastosowanie histomorfometrii kości w identyfikacja szkieletu: przypadek Francisco Pizarro” w styczniu 1986 roku w „The Journal Of Forensic Sciences”.  Pierwszy raport wydano w lipcu 1978 roku, a drugi w 1980.W grudniu 1984 roku komisja zakończyła badania szczątków Francisco Pizarro, a na ich podstawie stwierdzono, że zmumifikowane ciało które leżało tam od roku 1891 nie miało żadnej rany, która spowodowałaby śmierć. Rubén Vargas Ugarte – peruwiański historyk, Dyrektor Biblioteki Narodowej Peru i autor dzieła „Historia General del Peru” stwierdził nawet, że mumia Pizarro była mistyfikacją. Wyniki badań zostały przekazane władzom Urzędu Miejskiego Limy, władzom Katedry oraz Cabildo Metropolita – Narodowemu Instytutowi Kultury Peru. Pod konie 1984 roku Rada Metropolitalna zatwierdziła wyniki badań, a władze kościelne postanowiły ponownie umieścić szczątki Pizarra w Kaplicy Królewskiej Katedry na Plaza de Armas w Limie.
Jednocześnie do władz Limy wpłynęło wiele wniosków o wydanie zezwolenia na zbadanie szczątków Pizarra, ale wszystkie one zostały odrzucone.  

25.  Prezentacja ossuarium za szczątkami Pizarra (1977) 

W roku 1977 Radzie Metropolitalnej w Limie zaprezentowano to, co znajdowało się w odnalezionym ossarium.
Na fotografii z tego wydarzenia widać drewniane ossuarium pokryte czarnym aksamitem, w którym znajdowały się szczątki kości Francisco Pizarro. Widoczne czaszka i rękojeść miecza wyjęto z małego ołowianego ossuarium, a z boku leży ołowiane wieko ossuarium. 
Na płycie widoczny odcisk w kształcie krzyża Santiago. Na wieczku w centralnej jego części symbol 6-ramienny oraz napis „Oto jest głowa markiza Francisco Pizarro, który wygrał z Królestwem Peru dla Królewskiej Korony Kastylii”.

26. Raúl Porras Barrenechea – fragment książki (1978)

 Raúl Porras Barrenechea – peruwiański polityk i historyk działający w połowie ubiegłego stulecia w książce napisanej w roku 1978 tak opisał wydarzenia: Barbarán i biedna, osamotniona Inés Muñoz umieścili ciało markiza na desce, a kilku czarnoskórych zabrało go z rynku głównego. Pizarryści milczeli a tłum Almagrystów krzyczał, niektórzy próbowali wyrwać ciało Pizarra. Doña Inés Muñoz niczym zraniona lwica broni ciał markiza i swojego męża, nazywając napastników tchórzami i zdrajcami. W Kościele Inez uklęknęła przy zwłokach męża i go ucałowała, tłum tymczasem radośnie wykrzykiwał, że kraj jest teraz we władaniu Alagrystów. Jedna ze zwolenniczek Almagra i przyjaciółka Marcado, kobieta zwana La Mendieta powiedziała do Inez Munoz „To jest nasz dzień. Teraz będziemy damami. Markiz był przekleństwem i wszystko chciał dla siebie”.  

27.  Ponowne badanie szczątków Pizarra (05.07.1984) 

W dniu 30 maja 1984 roku Rada Miejska w Limie wraz z Radą Metropolitalną Katedry w Limie wydały jeszcze jedno zezwolenie na zbadanie zmumifikowanego ciała Pizarra.
Zgoda zarejestrowana pod numerem 109 została podpisana przez Burmistrza Miasta Limy – Alfonso Barrantes Lingána oraz  pierwszego regidora dr Henry Pease García-Yrigoyena.
Prace miały być wykonane tymi samymi technikami badawczymi co poprzednie. Sarkofag ze zmumifikowanymi szczątkami Pizarra otwarto w dniu 5 lipca 1984 roku, a protokół podpisali: Pedro Laos Hurtado (prałat, Dziekan Katedry), dr Enrique Costa Sáenza (notariusz miejski), Jeremías Revello Ríos (notariusz kościelny, prezbiter), Hugo Ludeña (lekarz, archeolog, dyrektor ds. dziedzictwa kulturowego Narodowego Instytutu Kultury), Pedro Weiss Harvey (patolog i antropolog fizyczny), Oskar Soto (radiolog), Ladis Delpino de Soto (radiolog), Robert Benfer (fizyk, antropolog z Uniwersytetu Missouri-Columbia), Williama Maplesa (antropolog fizyczny i sądowy z Florida State University), William Goza (kurator ds. rozwoju na Florida State University, Prezes Fundacji Wentworth).
W trakcie badań naukowych obejmujących antropologię zewnętrzną, radiografię, antropologię wewnętrzna i kryminalistyczną ustalono, że zmumifikowane ciało nie posiada jakichkolwiek ran opisanych w Raporcie z 1891 roku i że ta postać musiała zginąć śmiercią naturalną, a nie od miecza lub pchnięcia szpadą w gardło.

28.  Raport w sprawie zmumifikowanych szczątków Pizarra (28.11.1984) 

Po zakończeniu badań Narodowy Instytut Kultury Peru wydał Raport (nr 176-84-DPCM) w którym informuje, że:Nie ma dokumentacji ani odnośników pozwalających na identyfikację zmumifikowanego osobnika. Zmumifikowane ciało wystawione w katedrze w Limie, przypisywane Pizarrowi jest ciałem osoby płci męskiej, dorosłą, z cechami starczymi, bez żadnych ran urazowych, śladów ani skaleczeń, które mogły spowodować jego śmierć. Wyniki badań rentgenowskich wykazują, że dana osoba nie miała urazów fizycznych, kręgi były małe, a kości cienkie i długie. W sekcji zwłok doszło do oderwania tkanek miękkich w wyniku ruchu i manipulowania ciałem w różnych momentach. Zmumifikowane ciało wydaje się należeć do osobnika o delikatnych rysach, który zmarł, najwyraźniej śmiercią naturalną.
Raport podpisał dr Hugo Ledena, dyrektor Narodowego Instytutu Kultury Peru Wykazano, że autorzy „Studium antropologicznego” z roku 1891 przypisali zmumifikowanemu ciału rany które nie istniały i że było oszustwo naukowe. Na koniec zalecono Radzie Metropolitalnej Katedry i Radzie Miejskiej Limy by zmumifikowane ciało zostanie zwrócone do krypty katedralnej, skąd je wydobyto.  

29.  Przeniesienie szczątków Pizarra do nowej Kaplicy (10.01.1985) 

Ponieważ w roku 1985 przypadała 450 rocznica założenia miasta Lima – ówczesnego Ciudad de los Reyes, czyli Miasto Królów, w dniu 18 stycznia 1985 roku kardynał Juan Landázuri Ricketts odprawił w Katedrze uroczystą mszę zwaną „Te Deum”, z udziałem władz cywilnych, religijnych, politycznych, dyplomatycznych i wojskowych z Peru i Hiszpanii.Uczestniczyli w niej między innymi: Biskup Pomocniczy Limy, Ambasador Hiszpanii, przedstawiciel Minister Oświaty, Dyrektor Narodowego Instytutu Kultury, Biskup Badajoz pełniący obowiązki burmistrza Limy. Kości Pizarro oraz jego XVI wieczny miecz i pasy złożono w drewnianej trumnie wykonanej ze starożytnego drewna podarowanego przez Don Juana Luisa de Aliagę, potomka Don Gerónimo de Aliaga – jednego z konkwistadorów, którzy przybyli do Peru wraz z wyprawą Pizarro. Natomiast fragment jego czaszki umieszczono w ołowianym ossuarium, a samo ossarium umieszczono w marmurowym mauzoleum. Na tym mauzoleum zmieniono dotychczasowy napis, a daty urodzin i śmierci Pizarra podano na podstawie opracowania współczesnego historyka peruwiańskiego José Antonio del Busto Duthurburu oraz badań laboratoryjnych na Uniwersytecie Columbia.  Zgodnie z testamentem Pizarra we mszy uczestniczyli wszyscy zakonnicy Katedry, Katedra była udekorowana najbogatszymi ozdobami, dużymi świecami i wysokim Krzyżem. Ojciec Justino Sota Mendoza, niósł w swoich rękach ołowiane ossuarium, a czterech księży niosło drewnianą skrzynkę ze szczątkami kości i bronią Pizarra. Drewnianą skrzynię przykryto płaszczem z Krzyżem Zakonu Rycerzy Santiago. Dziekan Katedry i przewodniczący Katedralnej Rady Metropolitalnej nieśli zapaloną lampkę z kadzidłem. Już po zakończonej mszy Kardynał powiedział, że wcześniej nie używano kadzidła, gdyż nie było potwierdzenia, że złożone szczątki należą do założyciela miasta.
Przed południem wszystkie elementy związane z Pizarrem złożono w sarkofagu, a kilku silnych mężczyzn przykryło sarkofag marmurową pokrywą, na niej z kolei umieszczono dużego lwa z brązu. Następnie sarkofag w którym ostatecznie spoczęły szczątki markiza Pizarro został zapieczętowany. Po mszy wszyscy uczestnicy przeszli przez Plaza Mayor i udali się pod pomnik Pizarra, gdzie złożono kwiaty. 

30.  Zalecenia w sprawie ossuarium Pizarra (1985) 

Po roku 1985 naukowcy zalecali by ołowiane ossuarium poddać gruntownej konserwacji, gdyż bardzo źle wpływał na nią wilgotny klimat Limy. Zalecano by przechowywać je w pudełku akrylowym wypełnionym azotem, gdyż jest to gaz obojętny.

 31.  Artykuł o przeprowadzonych badania nad szczątkami Pizarra (1989) 

W lipcu 1989 roku ukazał się w „The Journal of Forensic Sciences” 16-stronicowy artykuł zatytułowany „Śmierć i szczątki Francisco Pizarro” autorstwa dr William R. Maplesa, Betty Pat Gatliff, licencjata Hugo Ludena, dr Roberta Benfera i Williama Gozy. 

32.  Artykuł o przeprowadzonych badania nad szczątkami Pizarra (1999) 

W 1999 roku ukazał się w „Forensic Osteological Analysis, Book of Case Studies” 21-stronicowy artykuł zatytułowany „Identyfikacja Szczątki Don Francisco Pizarro”, którego autorami byli Robert A. Benfer Jr. i Hugo Ludeña.

33.  Prace konserwacyjne ossuarium Pizarra (2006) 

Na początku 2006 roku władze katedry zdecydowały się na wykonanie prac konserwacyjnych i ołowiane ossarium wyjęto z mauzoleum. Aby tego dokonać należało wcześniej usunąć wizerunek lwa, odlany w brązie, który leżał na pokrywie mauzoleum. Oględziny wydobytego ossuarium wykazały znaczne jego zniszczenia – pojawiły się ubytki, rdza i zwapnienia struktury. Po konserwacji ołowiane ossuarium umieszczono w specjalnym, akrylowym pudełku i wystawiono w kaplicy jako kolejną atrakcję turystyczną. 

Fotografie pochodzą z artykułu:
THE MUMMY OF FRANCISCO PIZARRO: A SCIENTIFIC FRAUD OF THE 19TH CENTURY Revised, March 5, 2022

Jak wynika z podanych wydarzeń losy szczątków Francisco Pizarra są burzliwe, jak burzliwe było samo jego życie.

Zapraszam do odwiedzenia strony na Facebook